N̄ɩɣlɩm tɔɔʋ (mine) N̄ɩɣlɩm ɖihuyiye kɛ nabɛyɛ yaa sakɩyɛ n̄ayaɣ size n̄ɣlɩm tɔɔʋ. N̄ɣlɩm tɔɔʋ yaa n̄ɣlɩm ɖihuyiye pɩzʋʋ pʋwɛɛna kutoliŋ yaa tɔbɩŋ ndɩ ndɩ. Mbʋ yɔ, panaɣ yaa pɔyɔɔdʋ n̄ɩɣlɩm mbʋ pʋtɔm kɛ tʋma ndɩ ndɩ taa. Tʋma ndɩ ndɩ ɖɩlaɖɛ taa lɛ, ɛzɩ payaɣʋ nɛ fransɩ kʋnʋŋ taa size "industrie" yɔɔ lɛ, n̄ɩɣlɩm tɔɔʋ yaa n̄ɩɣlɩm ɖihuyiye kɛna lone yaa hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa pɛcɛsʋ pɔʋʋ wandamm nɛ pɩwalɩ tɛtʋ tɛɛ cʋlʋlʋ.

Underground Flatrod system, Rammelsberg, Lower Saxony, Germany, 2015-05-17
Katowice nowa siedziba Muzeum Slaskiego 2

Pɩtɛ pɔʋʋ ŋgʋ kɩ-taa kɛ pohuyuu nɛ palɩzɩʋʋ n̄ɩɣlɩm tɛtʋ ɛzɩ payaɣʋ nɛ fransɩ kʋnʋŋ taa size "minerai" yɔ tɛ wondunaa. N̄ɩɣlɩm tɛtʋ (minerai) wondunaa mba, mba ɛyaa yaa n̄ɩnɩyaa sakɩyɛ sɩma yaa tɩlaa nɛ payaɣ hɩla ndɩ ndɩ. N̄ɩɣlɩm tɛtʋ ndʋʋ yɔ : n̄ɩɣtʋ ñɩɣɖɛ, nɛ ñɩɣlɩm sika, nɛ kwivri, nɛ pɩtasɩna uraniyɔm. Pɔʋʋ ŋgʋ, papɩzʋʋ pohuyi kɩ-taa peɖe ɖɔɖɔ kɛ, mala yaa mamacɩɣɖɛ.

Mala yaa mamacɩɣɖɛ kɛ payana nɛ fransɩ kʋnʋŋ taa size (charbon), nɛ n̄ɩɣlɩm wondu lɛɛkʋ ŋgʋ paya-kʋ size tiyama nɛ sakɩyɛ yaɣ-kʋ nɛ fransɩ kʋnʋŋ taa size "diamant" yɔ, pɛkɛ ɖɔɖɔ n̄ɩɣlɩm tɛtʋ wondu wazaɣ n̄ɩndʋ. Ɖɔɖɔ lɛ, ɖɔm ɛzɩ payaʋ size "sel" nɛ fransɩ kʋnʋŋ taa yɔ, kɛ ɖɔɖɔ n̄ɩɣlɩm tɛtʋ wonuu. N̄ɩɣlɩm tɔɔʋ yaa n̄ɩɣlɩm ɖihuyiye kɛna n̄ɩɣlɩm kpɛm yaa sakɩyɛ lone taa ɖenɖe pɩkɛ n̄ɩɣlɩm kan̄aɖa yaa n̄ɩɣlɩm wɛɖʋ yɔ.

Sɔɔjɛtʋ tʋmɩyɛ hɔɔlʋʋ taa lɛ, ŋnɩwa yaa pɔtɔma size "mine" nɛ fransɩ kʋnʋŋ taa taa kɔyɔ, caŋgɩ ŋnɩ size pukutolu size, kɩmɛzʋʋ kuɖoɖou yaa malɩfa yaa hɔzʋʋ kɩmɩzʋʋ. Pepiŋ kɩmɩzɩŋ lɛɛŋ tɛtɛ nɛ lɛɛŋ lɛ, pɛpɛɖʋ ɛlɛ tɛtʋ yɔɔ yem. Ɛlɛ, ɖɩɖɔkɩ size kɩmɩzɩŋ ɛnʋ, lɔɔɖa ɛlɛdʋ kɔyɔ amɩzʋʋ kaahɛzaɣ. Kɩmɩzɩŋ lɛɛŋ lɛ, ɛlɛ n̄ɛwɛʋ lɩm tɛɛ nɛ panana-ɩ yaa ɛsɩʋna nɛ pana lɩm tɛɛ mɛlɛnaa sɔsaɣ you mba. Tɔm matʋ hɔɔlʋʋ taa lɛ, "mine" kɛ fransɩ kʋnʋŋ taa kɛnɛ tɔlɩm kɩmamanam mbʋ pɩlʋʋ takayɩ hayʋʋ yɔɔ yɔ.

Stollen Besucherbergwerk Fell

Nakaŋ sɩm yaa yɔɔ tɔm tɩlʋʋ kpɛlɛkʋʋ hɔɔlʋʋ taa lɛ, payaɣna Fransɩɩ kʊnʊŋ taa "mine" pʋmʋna size ɛyʋ ɛnɩɩ mbʋ payaɣna fransɩ kʋnʋŋ taa size "mineuses" was pɔ-tɔm. Lɔŋ yaa lɛɣtʋ sɩɣzʋʋ nʋmɔʋ sɔsɔʋ taa kɛ matʋ sɔsɔtʋ hɔɔlʋʋ taa lɛ, patʋla sukuli naa sɔsaɣ sakɩyɛ kɛ fransɩ ɛjaɖɛ tɛtʋ taa nɛ palakɩ matʋ sukuli (écoles des mines).