Ñamɩyɛ nɛ ɖɩ-taa miŋ ñaɣʊ nɛ pɩtɔʊ

Ñamɩyɛ nɛ ɖɩ-taa miŋ ñaɣʊ nɛ pɩtɔʊ kɛna ñama wena amʊ miŋ nɛ a-taa taŋgayɩ weyi ɛwɛ ɛzɩ sabʊʊ tɩyɛ nɛ ɛcɔʊ hilihili yɔ yaa ɛkpaɣ nɛ etiki yɔ. Ñama ana a-taa nɛ helimaɣ feveku ŋgʊ kɩmʊ miŋ yɔ.

Pinaɣ 1854 taa kɛ Eugenio Barsanti nɛ Felice Matteucci poluba kacalaɣ ñamɩyɛ nɛ ɖɩ-taa miŋ ñaɣʊ nɛ pɩtɔʊ. Ñamɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩɩwɛna tilimaɣ kʊɖʊmaɣ nɛ ŋga cɔwaɣna hilihili nɛ kakpaɣ nɛ ketiki. Pɩnaɣ 1859 taa lɛ, Étienne Lenoir ñolu ñamɩyɛ nɛ ɖɩ-taa miŋ ñaɣʊ nɛ pɩtɔʊ ŋgʊ kɩwɛ nabʊlɛ taa yɔ. Pɩlaba pɩnzɩ naatozo lɛ, Beau de Rochas ñolu ñamɩyɛ nɛ ɖɩ-taa miŋ ñaɣʊ nɛ pɩtɔʊ ŋgʊ kɩwɛ nanza taa yɔ. Ñamɩyɛ ɖɩnɛ, ndɩ Nikolaus Otto tasa ɖoŋ kpazʊ pɩnaɣ 1867. Ɛzɩ pɔtɔm se nimiye kɩpɩnɖɛ yɔɔ palʊʊ kɩfaɖɛ yɔ, mbʊ pɩwɛɛ nɛ pɩnaɣ 1886 taa Gottlieb Daimler nɛ Wilhelm Maybach paɖaɣnɩ ñamɩyɛ nɖɩ wilu nɛ paɖaɣnɩ-ɖɩ ñɔɔzʊʊ nɛ ɖɩwɛɛ camɩyɛ mana mana. Pɩwayɩ yɔ palɩza ñamɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ kulukulu yɔ kɛ pɩnaɣ 1891 nɛ pɩkɔma pɩmaƒ 1893 lɛ, ñamɩyɛ nɖɩ payaɣ-ɖɩ se Tiyesɛlɩ yɔ, polu ɖɩɖɩ.

Ñamɩyɛ nɛ ɖɩ-taa miŋ ñaɣʊ nɛ pɩtɔʊ lubʊ pʊnɛ, pɩsɩna nɛ ɛsɔtaa lɔɔɖa, tataa ñɩna, kpokponaa yaa mɛlɛnaa papɩzʊ peseu. Pɩtasɩ ɖɔɖɔ ñɩɩtʊ ndʊ tɩlakɩ tʊma a-lona taa nɛ ñama ana yɔ, aɖɔɔ ɖɔɖɔ. A-taa kɔyɔ: tɩŋ pilima sɛtʊʊ ñɩɣyɩʊ, ñɩtʊ sɛtʊʊ ñɩŋgʊ, mootinaa yaa ɖɔɖɔ ñɩɣtʊ ndʊ pɩsɛyɩɣna moti nemaa yaa kpacanaa yɔ. Pɩtasɩ pompɩna nɛ nazɩyʊ luɖu ñɩɣyʊ.