Ɖama hɔm ɖoŋ (gravitation)

Mbʊ payaɣna fransɩɩ kʊnʊŋ taa se « corps massifs » waa yɔ, pɛwɛna ɖoŋ nɩɩyɛ nɛ ɖoŋ ɛnɩ ɛlakɩna nɛ papɩzɩɣ pɔhɔŋ ɖama. Kedeŋa yɔɔ cɩnɛ ɖoŋ ɛnɩ ɛkpɛndɩ ɖoŋ naanza. Ɖoŋ naanza ɛnɩ ɛ-taa lɛɛŋ kɔyɔ mbʊ payaɣna fransɩɩ kʊnʊŋ taa se « gravitaion » yɔ. Yee mbʊ kravitasiyɔɔ (gravitation) kɛ ɖoŋ weyi ɛlakɩ nɛ tomnasɩ sɔsɔsɩ (corps massifs) waa hɔŋ ɖama yɔ.

Tɛtʊ yekina nɛ ɖoŋ ɛnɩ ɛpɩzɩɣ ɛlakɩ nɛ tomnasɩ sɔsɔsɩ hɔŋ ɖama. Tɛtʊ wɛna ɖoŋ weyi ɛhɔŋ yɔ. Tɛtʊ ɖoŋ weyi ɛhɔŋ yɔ ɛlakɩ nɛ ɛyʊ pɩzɩɣ ɛsɩŋɩɣ tɛtʊ yɔɔ hiɣhiɣ nɛ ɛɛtɔlʊʊ. Ɖoŋ ɛnɩ ɛlakɩna ɖɔɖɔ nɛ ɛsɔtɔnʊʊ tɛɛ wondu ndɩ ndɩ hɔŋ ɖama. Ɖɩkpaɣ ɛzɩ mbʊ payaɣna fransɩɩ kʊnʊŋ taa se « marée » nɛ mba pɔcɔʊ wɩsɩ nɛ pataŋ yɔ, ɛzɩ wɩsɩ cɔʊ taŋgalam waa (planètes) tɛ « orbite » nɛ ɛsɔdaa tomnasɩ yaa pʊdʊnaa sakɩyɛ tɛ mbʊ payaɣna fransɩɩ kʊnʊŋ taa se «sphéricité » yɔ. Tɔm tobi taa se kedeŋa yɔɔ cɩnɛ mbʊ payaɣ se kravitasiyɔɔ yɔ mbʊ lakɩna nɛ ɛsɔtɔnʊʊ tɛɛ tomnasɩ yaa pʊdʊnaa ndɩ ndɩ cɔʊ nɛ pɔhɔŋ ɖama.

Ñɩnɩyaa sakɩyɛ lɩzɩ lɩmaɣzɛ ndɩ ndɩ pɩlɩɩna kravitasiyɔɔ yɔɔ. Lɩmaɣzɛ ndɩ ndɩ ana a-taa lɛ, ñɩnɩyʊ sɔsɔ weyi payaɣ se Albert Einstein yɔ, ɛ-lɩmaɣzɩyɛ labɩna nɛ paa weyi e-liu sɩ, pʊ-tɔbʊʊ se paa weyi etisi ndʊ ɛyɔɔdaa nɛ pɩlɩɩna kravitasiyɔɔ yɔɔ yɔ. Pɩnaɣ 1915 ñɩŋga taa ɛlaba ɛ-lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ. Payaɣ ɛ-lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ nɛ fransɩɩ kʊnʊŋ taa se « relativité générale ».