Ɛntɛrnɛtɩ kɛna nimasi nzi sɩ-yɔɔ ɛyaa tɩŋgʊna nɛ pɔyɔɔdʊʊna ɖama kɛlɛʊ yem yɔ. Pɩkɛna ɖama yɔɔdɩnaʊ nɔmɔʊ sɔsɔʊ ŋgʊ ɖama yɔɔdɩnaʊ nimasi lɛɛsɩ sakɩyɛ ndɩ ndɩ kpɛndʊ kɩ-taa yɔ. Pɩpɩzʊ pɩkɛ samaɣ kpeekpɛ yɔɔdɩnaʊ yaa ɖama nɩnaʊ ŋgbɛyɛ naɖɩyɛ nimasi yaa ɖɔɖɔ nɔɔyʊ nimaɣ ɛ-taa eɖeke. Kpaamɩŋ sakɩyɛ ɖama yɔɔdɩnaʊ ɛntɛrnɛtɩ wɛɛ nɛ ɩ-taa kɔyɔ: sukulina sɔsaa, tada tʊma taa mba, kominana yaa ɖɔɖɔ sɔɔjɛɛtʊ tʊmɩ laɖaa. Pɩnaɣ 2019 taa ɛntɛrnɛtɩ nimasi ndɩ ndɩ tala ɛzɩ kudokiŋ 91 yɔ. Yee palɩza kɛlɛm kɛlɛm nɩmaɣ yɔɔ kɛ ɛntɛrnɛtɩ nɔmɔŋ kɔyɔ, pɩwɛ yem ɛzɩ ɖoo taa ɛyʊ naɣwʊʊ ɛsɔtaa tɩyɩnzɩ yɔ. Tɔm kususutu yɛlʊ paale pɩtɩŋna ɛntɛrnɛtɩ yɔɔ pɩlɩɩna ɖɔnɛ tɩlʊ paɣtʊ sakɩyɛ ndʊ tɩcɔlʊ tɔm camɩyɛ yɔ nɛ pɔcɔ tiyeki yɔ tɩ-yɔɔ.

Mbʊ papɩzʊ palabɩna ɛntɛrnɛtɩ yɔ pɩ-taa ɖɔɖɔ kɔyɔ takayaɣ ŋga pamaɣ-kɛ nɛ peyekuna nimasi nzɩ sɩ-yɔɔ yɔ. Patɩŋgʊna ɛntɛrnɛtɩ yɔɔ ɖɔɖɔ nɛ palakɩ tʊma kɛ mbʊ payaɣna Aŋgilisi kʊnʊŋ taa se World Wide Web yɔ, pʊtɔbʊʊ se keteŋa kpeekpe ajaɣ koŋgo ñɛyɩtʊ. Peyeku takayɩsɩ nzɩ pama ɔrdinatɛɛɖɩwaa yɔɔ ɖɔɖɔ nɛ petekuu yaa ɖɔɖɔ ɛyaa pɩzʊ pɔyɔɔdɩɣna ɖama ɛzɩ kaŋgalafʊnaa taa yɔ ɖɔɖɔ. Ɛntɛrnɛtɩ kɛna Angilisi kʊnʊŋ tʊm nɛ pʊ̀-tɔbʊʊ nɛ kabɩyɛ taa se tɔm nimasi ndɩ ndɩ kpɛndʊ. Robert E. Kahn kɛna kacalaɣ-tʊ weyi ɛɖa-tʊ lɩzʊ yɔ kɛ aloma fenaɣ taa pɩnaɣ 1972. Pɩɩkɛna kediizaɣ sɔsɔɣa nakayɩ ɖeɖe kɛ Wasiŋtɔnɩ taa nɛ pɔyɔɔdaɣ keteŋa kpeekpe ɔrdinatɛrɩwaa tɔm ɖɛzʊ-tɔm. Tɔmpiye ɖɩnɛ ɖɩ-ɖɩlɩyɛ wɛ cɩkpɛndʊ ɛlɛ kɔlaɣ fenaɣ kacalaɣ wiye pɩnaɣ 1983 kɛ papaɣzɩ-ɖɩ yɔɔdʊ kpayɩkpayɩ.

Weyi ɛlakɩ tʊmɩyɛ nɛ ɛntɛrnɛtɩ yɔ, payaɣ-ɩ se ɛntɛrnoti nɛ pɩnaɣ 2014 tɛ salaŋ fenaɣ taa tɔm yɛlɩnaʊ nimaɣ ŋga payaɣ-kɛ se Wɛb yɔ kɛkpɛnda ɛntɛrnɛtɩ ñɩŋga yɔɔ nɛ pakalɩ-sɩ lɛ, sɩɖɛ ɛzɩ miliyaaɖɩ yɔ nɛ ɛntɛrnotiwaa ñɛɖɛ ɛzɩ miliyaaɖɩnaa naatozo yɔ. Pɩwɛɛ mbʊ lɛ, nimasɩ ñɔɖɔʊ nɛ ɛyaa suu nɛ posuu sɩ-yɔɔ. Ɛntɛrnɛtɩ wɛna tɔm yeku nimasi ndɩ ndɩ sakɩyɛ nɛ paa nimaɣ ŋga lɛ nɛ kamayaɣ. Ndʊ ɛntɛrnoti nɔɔyʊ ɖʊʊ nimaɣ nakayɩ yɔɔ yɔ, paa anɩ ɛpɩzʊ ɛna nɛ ɛkalɩ yem. Ɛlɛ paɣtʊ natʊyʊ nɛ mlakasɩ nasɩyɛ wɛɛ nɛ nɔɔyʊ ɛtɔsɔɔlɩ se pakalɩ ɛ-tɔm kɔyɔ, pɩɩsaŋ ɖɔɖɔ se pakalɩ-tʊ.