Ɛrbɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 68 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Er. Ɛrbɩyɔm kɛ ñɩɣlɩm pɩyʊ kɛtɛɖaɣ tɛtʊ naa taa. Ɖɔɖɔ ɛzɩ lantanɩdɩ waa lalaa yɔ ɛrbɩyɔm wɛ sɛmɩŋ kpʊzɩyɛɛ liidiye tɩyɛ, ɛwɛɛ cʊndʊlʊm nɛ ɛwɛɛ ɖɔɖɔ manɩɩ ɛjaɖɛ taa helim taa. Ɛwɛ helim taa yem kɔyɔ ɛmʊ kalɩkɔdaɣ pazɩɩ yem.

Payaɣ-ɩ se ɛrbɩyɔm yɔ pɩlɩna lone nɖɩ ɖɩ-taa palɩ ɛ-yɔɔ yɔ, Ytterby pɩñɔtɩna Stockholm Sʊyɛdɩ ɛjaɖɛ taa, egeetiye nɖɩ ɖɩ-taa pana pɩ-tɛ ñɩɣlɩm tɛtʊ, peeɖe ɖɔɖɔ pana kɛtɛɖaɣ tɛtʊ naa sakɩyɛ. Ɛzɩ payaʊʊ hɩla anɛ yɔ ɩtrɩyɔm, tɛrbɩyɔm nɛ ɩtɛrɩbɩyɔm yɔ mbʊ ɖɔɖɔ pakpaɣna nɛ paya-ɩ ɖɔɖɔ.

Pɩnaɣ 1789 alɩwaatʊ taa kɛ Fɛɛlandɩ kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ Johan Gadolin na ɔkɩsɩdɩ kɩfalʊʊ (yaa tɛtʊ) kɛ ɩtɛrbɩtɩ cɛbɩyaɣ nakɛyɛ taa (nɛ pʊwayɩ paya-ɩ se katɔlɩnɩtɩ pɩlɩna ɛ-hɩɖɛ yɔ). Ɛwaɣa kɩfalaɣ ŋga paatɛma-kɛ naʊ ɖooo pɩnzɩ naalɛ pɩtɩŋna sɔdʊʊ sɔɔja Carl Axel Arrhenius yɔɔ pɩñɔtɩna Ytterby haɖaa tɛtʊ kɛ Sʊyɛdɩ ɛjaɖɛ taa. Petisi ɛ-tʊma yɔɔ pɩnaɣ 1797 ɛlɛ pɩtɩŋna Anders Gustaf Ekeberg yɔɔ ɛnʊ weyi ɛya ɔkɩsɩdɩ kɩfalʊ ŋgʊ se yttria.

Pɩkɔma pɩnaɣ 1870 taa lɛ, mʊntʊsɩŋ weliŋ tʊma laɣsɩ wɩlɩɣ se ɛrbɩnɩ kɛ lɩm kisidim mbʊ papɩzɩɣ patɩŋna pɔyɔɔ nɛ pana pʊtʊnaa lalaa yɔ. Pʊtʊnaa mba yɔ sɩkandɩyɔm, hɔlɩmɩyɔmtʊlɩyɔm (pɩnaɣ 1879), pʊwayɩ kɔyɔ tɩsɩprɔsɩyɔm (pɩnaɣ 1886) nɛ kpaagba ɖeɖe kɔyɔ lʊtɛsɩyɔm (pɩnaɣ 1907). Georges Urbain nɛ Charles James papɩzɩna palɩzɩ-ɩ eyeke pɩnaɣ 1905.