Azʊʊma lɩzɩyʊ

Azʊʊma lɩzɩyʊ fɔɔfɔɔ yaa nʊm mbʊ pasana kpɛlɩ kpɛlɩ wondʊ ndɩ ndɩ yɔ. Fɔɔfɔɔ ŋgʊ kɩ-taa nɛ kaɖazɩm. Kaɖazɩm mbʊ pɩ-taa nɛ nazɩyʊ ɖoŋ sakɩyɛ. Ɖoŋ ɩnʊ ɩlakɩna nɛ paahɩzʊ nabʊyʊ yɔɔ azʊʊma lɛ, pɩlɩʊ camɩyɛ. Azʊʊma hɩzʊʊ nɛ azʊʊma fɔɔfɔɔ kɛna mba pɩwɛna kɛzɛwa yɔ mbʊ pʊyɔɔ yɔ pɩzɩŋna nɛ ɛyʊ yaa nabʊyʊ yɔɔ azʊʊma nɛ kʊdɔmɩŋ sonzo wena acaɣ yɔ alɩʊ camɩyɛ. Azʊʊma lɩzɩyʊ fɔɔfɔɔ yɔlʊ lɩm taa yem nɛ pɩ-taa nɛ nʊm. Azʊʊma lɩzɩyʊ nʊm wɛ ndɩ ndɩ nɛ pɩ-taa kɔyɔ fɔɔfɔɔnaa mba pɔcɔtʊʊna yaa pañalʊna wondu yem yɔ ; fɔɔfɔɔnaa lɛba lɛ, ñɩɩtʊ ɖiluɖe yaa ɖakʊtanaa taa kɛ pañalɩɣʊna-wɛ.

Nʊm lɛɛbʊ lɛ, pɔsɔʊna lɩm yaa ɛyʊ pɩzʊ ɛtaa ɛyɔɔ nɛ ɛ-sɩntaa wɛɛ ɖeu camɩyɛ. Erɔpʊ paɣtʊ taa hɔɔlaɣ 648/2004 ñɩŋga ŋga papaazɩ kɔyɔɔ ɖɔm aloma fenaɣ taa pɩnaɣ 2005 yɔ, kɔdɔŋ se pɩkɛna kɩcɛyʊ se pataaɖɩ takayaɣ hayʊ kɛ paa azʊʊma lɩzɩyʊ pata ŋgʊ lɛ kɩ-yɔɔ nɛ pama kɔɔ ndɩ ndɩ wena pakpaɣa nɛ palabɩna nʊm mbʊ yɔ. Mbʊ yekina nɛ weyi ɛkaɣ yabʊ yɔ, ɛpɩzɩ ɛlɩzɩ azʊʊma lɩzɩyʊ kɩpaŋgʊ ŋgʊ ɛsɔɔla yɔ nɛ pɩsamɩ-ɩ ɖɔɖɔ nɛ ɛtɩlɩ ɛzɩma ɛlabɩna kʊyɔ. Mbʊ yekina nɛ fɛɖʊ nɔɔyʊ pɩzɩɣ ɛpɔzɩ fɔɔfɔɔ ŋgʊ kɩ-saya se patʊʊzɩ-ɩ yaa pɛcɛlɛ-ɩ kɔ wena pakpaɣ nɛ pasaana azʊʊma lɩzʊ fɔɔfɔɔ ŋgʊ. Mbʊ pʊyɔɔ yɔ nɔɔyʊ pɩzʊ ɛtɔlɩ kʊdɔŋ pɩlɩɩna azʊʊma lɩzɩyʊ nʊm nabʊyʊ yɔɔ.

Pɩtasɩ ɖɔɖɔ lɛ, tʊma sɔsɔna ndɩ ndɩ ñʊndɩna lɩza ɛzɩma pala takayɩsɩ hatʊ ndɩ ndɩ ndʊ tɩhɔŋ yaɖa yɔ yaa ndʊ tɩwɩlɩɣ camɩyɛ kɛ kɔɔ wena palabɩna azʊʊma lɩzʊ fɔɔfɔɔna yɔ nɛ paapɩzɩ pataaɖɩ patana ndɩ ndɩ yɔɔ. Pɩlɩɩna ɛzɩma ɛyaa sakɩyɛ yakɩ azʊʊma lɩzʊ fɔɔfɔɔnaa yɔ lɛ, kɔɔ anɛ aluɖa nɩna ɖama nɛ pana Fransɩ ɛjaɖɛ taa komina nɛ kɩtʊʊ-wɛ kɔɔ wena pasaɣna azʊʊma lɩzʊ nʊm mbʊ yɔ a-yɔɔ. Mbʊ yebina nɛ pɩnzɩ 1998 taa lɛ pakpakaɣ azʊʊma lɩzʊ mʊʊlʊm kɩɖamnaa 150 nɛ pazaɣna ɛzɩ fuwa kʊɖʊmaɣ yɔ ɛlɛ pɩpɩsa mʊlʊim kɩɖamnaa mɩnɩʊ kɛ pɩnzɩ 2005 taa. Pɩnzɩ 2010 taa lɛ, kɔɔ mʊlʊm 70 yaa 60 kɛ pakpakʊʊ nɛ pasaɣna fuwa kʊɖʊmaɣ. Mba payakɩ azʊʊma lɩzʊ fɔɔfɔɔnaa yɔ pɛɖɛ ɛzɩ ɛyaa miliyaɖinaa kagbanzɩ ɛ pɩnaɣ taa yɔ, nɛ kɔɔ mʊʊlʊm mbʊ pakpakɩɣ nɛ pasaɣna yɔ atalʊ ɛzɩ tɔɔnɩnaa 500 000 yɔ.