Filozofii

Filozofii, pɩlɩna Krɛkɩ kɩbɩnʋʋ taa tɔmbiye φιλοσοφία cɔlɔ (pɛkpɛnda φιλεῖν, philein : « sɔɔlʋʋ » ; nɛ σοφία, sophia : « ɛsɛtʋʋ sɩmtʋ»), nɛ pɩkɛna : « ɛsɛtʋʋ sɩmtʋ sɔɔlʋʋ ».

Pɩkɛkɛna kɩlabɩm nɛ sɩmtʋ piliŋga nakɛyɛ ɖoo Antikitee taa Wɩsɩɖʋɖʋyɛ nɛ Wɩsɩɖɩlɩyɛ. Pɩkɛkɛna kedeŋga nɛ ɛyʋ ɛwɛyɛ pɔ-yɔɔ tɔmpɔzʋʋ, pɔ-tɔm tɔbʋʋnɩʋ nɛ pɔ-yɔɔ maɣzɩm labʋ. Kɩñɩnaɣ wembu yɔ, pʋɖɔwa : toovenim tɔm ñɩnʋʋ ; kɩbandʋ, keɖewa nɛ siɣsiɣtʋ pɔ-yɔɔ maʋzɩm labʋ ; wezuu caɣʋ nɛ koboyaɣ pɔ-tɔbʋʋ nɩʋ ñɩnʋʋ.

Filozofii tɛkɛna sɩmtʋ, kɩtɛkɛna sɩmtʋ huuye, ɛlɛ sɩmtʋ wendu tʋɖɔna wɛʋwɛʋ yɔ, tʋ yɔɔ lɩmaɣza labʋ nʋmɔʋ ɖɔm. Ɖooo kɩ-ɖɩñɔyɛ taa’a kɩkama ñʋʋ ndɔnjɔɔlɩyɛ nɛ lɩmaɣza ɖamatiitinaʋ pɔ-yɔɔ. Pʋ-yɔɔ papɩzɩɣ pɔtɔ se kɩkɛkana kɔnsɛptɩwaa yɔɔ taatazʋʋ, tɔbʋʋ lɩzʋʋ, lubu yaa maɣzʋʋ pa-kɩlabɩm.

Filozofii fɛyɩ ɛzɩ sciences naturelles, sciences formelles nɛ sciences humaines yɔ. Tɛŋgʋ kɩ-ɖɩñɔyɛ taa ’lɛ, kɩñɔkɔyɩna-wɛ. Filozofii talɩzɩ nabʋyʋ solo yaa pi-ɖeke se pʋ-yɔɔ kɩlakɩ tʋmɩyɛ. Kɛlɛ, kɩ-taa wɛ hɔɔlɩŋ sɔsɔŋ ndɩndɩ ɛzɩ loziki, etiki, metafiziki, politikifilozofii nɛ sɩmtʋ lɩmaɣzɩyɛɖoyo. Alɩwaatʋ wɛɛ tɩɖɛʋ nɛ tɩɖɛʋ’lɛ, hɔɔlɩŋ sɔsɔŋ lɛɛŋ kɔɔ ɩsɔzɩ pʋ-yɔɔ : ɩlɛ’ɛ yɔ ɛzɩtetiki, waɖɛ filozofii, sɩyansɩwaa tɔm filozofii (yaa episitemolozii), feziŋ tɔm filozofii, anthropologie philosophique, yaa yɔɔdɩtʋ filozofii.