Honoré de Balzac kɛna Fransɩɩ ɛjaɖɛ taa tʊ nɛ ɛkɛna Fransɩ ɛjaɖɛ taa tʊ weyi ɛmaɣ takayɩsɩ yɔ. Ɛ-tʊma sɔsɔna ɖɔ sakɩyɛ nɛ a-taa kɔyɔ: ɛkɛ ñʊʊda maɣzɩm takayaɣ mayʊ, ɛhʊʊ tɔm nɛ takayɩsɩ mayaa nabɛyɩ matʊ, ɖɔɖɔ ɛzɩ takayɩsɩ mayaa yɔ mbʊ ɛlakɩ lɩzɩya tʊma tɩna, aseɣɖe tɔm heeyiyu ɛkɛ ɖɔɖɔ weyi pamaɣ takayɩsɩ nɛ ɛlɩzʊʊ-sɩ takayasɩ hatʊy yɔɔ yɔ. Palʊla-ɩ agoza fenaɣ kɩyakʊ nɛɛlɛ wiye pɩnaɣ 1799 nɛ ɛsɩ kɩyɛna fenaɣ 18 wiye pɩnaɣ 1850 ɛɛwɛna pɩnzɩ 51. Ɛ-hɩɖɛ kɩsɛsɛɛ kɔyɔ Lord R’Hoone Viellerglé.

BalzacBirotteau02
Musée Rodin10 Balzac

Eyeba ɛwayɩ nɛ takayɩsɩ, maɣzɩm takayɩs, ɛma-sɩ ɛszɩ 90 yɔ nɛ aseɣla tɔm nɛ ɛkpɛndɩ nɛ ɛyaa se La Comédie Humaine. Pɩtasɩɩna siyeke, ɛlɛ ɛma tanaŋ mʊya ndɩ ndɩ ɛzɩ mɩnɩʊ yɔ nɛ efebiya mʊya sakɩyɛ. Ɛma takayaɣ nakayɩ nɛ ɛyaa-kɛ se La Comédie Humaine nɛ ka-taa lɛ, ɛyɔɔda ɛzɩma ɛyaa wɛ ndɩ ndɩ yɔ ɛzɩ Buffon yaayɔɔdʊʊ tɛtɛ wondu tɔm yɔ. Ɛyɔɔda tɔm-piye naɖɩyɛ nɛ ɖɩɖʊkɩna paa anɩ; nɖɩ lɛ se: paa anɩ, ndɩɩkɛ ñɩm-tʊ yaa kʊñɔŋ-tʊ yɔ, ŋkɛ weyi ɛsɔ haa yɔ.

Balzac par Alexandre Falguière4

Payaɣ Honoré de Balzac caa se Bernard-François Balssa nɛ ɛkɛ lɔŋ pasɩyʊ wiyau ɖaɣ taa nɛ e-ɖoo kɔyɔ Anne-Charlotte-Laure Sallambier. Bernard-François Balssa lɛɣzɩ Balssa nɛ Balzac kɛ Paarii tɛtʊ taa pɩnzɩ 1771 nɛ 1783 sɩ-taa. Bernard-François Balssa kaakɩla ɛ-halʊ nɛ pɩnzɩ 32 nɛ ɛkpaɣkaɣ-ɩ lɛ, ɛlɛ ñaawɛna pɩnzɩ 18. Honoré de Balzac kɛŋna kacalaɣ pʊwa pɩya naanza hɛkʊ taa: Honoré, Laure, Laurence nɛ Henri. Ɛkɩlɩ e-neu Laure nɛ fenasɩ 16 yeke nɛ sɔɔlɩm sɔsɔm nabʊyʊ wɛɛ pɛ-hɛkɛu taa camɩyɛ. Ɛna-ɩ pamaɣna takayɩsɩ nɛ ɛlɛ ɛmana ɛ-ɖalʊ yɔɔ tɔm kpeekpe.