Kolaɣ

Kolaɣ kɛ wonu ŋgʋ kuduyuŋ maya maa nɛ kɩwɛ konɖaŋ kɛ tɔʋ tɩyɛ. Tɔʋ kɛ ɖaʋ kikotuu nakʋyʋ ŋgʋ patama-kʋ nimiye hayʊ nɛ hadɛ yɔ. Kuduyuŋ sɔsɔŋ kpalahusi lʊya cɔɔ lɛ, kolaɣ kɛna mbʊ pɩwɛ ɖɔŋ camɩyɛ se pɩpɩzɩ pɩsɩɩlɩ mbʊ pɩwɛ yʊŋ kamɣ fɛyɩ yɔ. Kolaɣ lɩna ajɛɛ sakɩyɛ taa. Ajɛɛ wena a-taa kolaɣ tʋmɩyɛ kɩla ɖɛʊ nɛ ɛsɩndaa siŋŋ a-taa kɔyɔ : Mezopotamii, Asirii, Egipiti nɛ Etruri.

Kajalaɣ taa lɛ, kondolokonaa tɛɛ kɛ pamaɣwaɣ nɛ pɩwɛʊ kolaɣ tɩyɛ. Pʊkɔɔ lɛ, papazɩ kɛ maʊ ɖɔɖɔ kɛ kuduyuŋ nɔnɔsɩ ɖʋʋ ɖeɖe, pɔɔyɩŋ nɛ mondola ɖɔɖɔ. Kolaɣ pɩsa lɛɛlɛɛ alɩwaatʋ tʋnɛ tɩ-taa kɛ lɛɣtʋ siŋŋ pɩlɩɩna kuduyuŋ maʊ ɖeɖe.

Ɖooo caanaʊ taa kɛ Roma tɛtʊ taa lɛ, kolaɣ kaakɛna acana wonu nakʊyʊ nɛ pɩɩkɛna ɖɔɖɔ kuduyuŋ maʊ taa mbʊ pɩkɛna kajʊka nɛ mbʊ pɩwɛɛ se pɔcɔŋna nɛ pɔtɔzʊʊ pʊyɔɔ yɔ. Pʊ-yɔɔ kɛ pama kuduyuŋ sɔsɔŋ nɩɩyɛ kɛ kolaɣ tɩyɛ nɛ pɔtɔzʊ lakasɩ nazsɩyɛ yɔɔ. Payaɣ kacalaɣ ñɩŋga se karusɛlɩ wabɩtʊ kolaɣ, lɛɛka se ɛsɔtaa tɩŋga wabɩtʊ kolaɣ nɛ kpaagba ŋga kɔyɔ yɔɔ kandʊ kolaɣ.