Mɛŋvɛyɩ kalʊʊ masɩ

Mɛŋvɛyɩ kalʊʊ masɩ kɛna ɖooo Egipiti ɛjaɖɛ taa masɩ nzɩ pamawaɣ ndʊ pasɩma Ɛsɔ yɔɔ nɛ pa-agɔlɔma yɔɔ yɔ. Pɩkɛna masɩ nzɩ pakayaɣ-sɩ kɩkayʊ nabʊyʊ yɔɔ yɔ. Payaɣ masɩ nzɩ nɛ Krɛkɩ kʊnʊŋ taa se Iyeɖoglifi nɛ pʊ-tɔbʊʊ kɛlɛ se tɔm kiɖeɖetu ndʊ pakayɩ-tʊ nɛ ñɩɣɖɛ yɔ. Mɛŋfɛyɩ kalʊʊ masɩ nzɩ sɩ-taa lɛ, nasɩyɛ wɛɛ lɛ, layaa nɛ ɛyaa kiɖeɖema ɖeke mawaɣna-sɩ nɛ mba ɖɔɖɔ peɖeke papɩzaɣna pakalʊʊ-sɩ. Pɩtɛkɛ Egipiti ɖeke pamaɣ masɩ nzɩ sɩfɛyɩ kalʊʊ kɛ mbʊ yɔ. Pamaɣwaɣ-sɩ ɖɔɖɔ Erɔpʊ nɛ Ɛndɩ ɛjaɖɛ taa mba mba paakpɛnda kewiyaɣ ɖoŋ ñŋga kʊɖʊmaɣ nakayɩ nɛ paawɛ Azii taa yɔ. Pɩɩkɛna pɩnzɩ 2 000 nɛ 1 100 sɩ-taa pʊcɔ palʊlʊʊ Yesu.

Pamawaɣ masɩ sɩnɛ kɛ Luviti kʊnʊŋ taa. Krɛtɩ ɛsɛ kuliye alɩwaatʊ taa ( pɩnzɩ -2 000 taa) pakayaɣ masɩ nzɩ awiya kpaamɩŋ yɔɔ nɛ palɩzʊɣ siʊkpelesi ɛlɛ mba pasɩma-sɩ kalʊʊ yɔ, pasɩma ndʊ pamaa yɔ. Amerika hɛkʊ nɛ hɛkʊ taa ɖɔɖɔ, pɩñɔtɩna ɖernɖe Mɛkɩsikio wɛ lɛɛlɛɛ yɔ; nɛ payawaɣ masɩ nzɩ se Maya. Amerika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ hadɛ kiŋ (ɖenɖe payaɣ se Kanada yɔ) pamawaɣnasɩyɛ ɖɔɖɔ sidu sidu ɖɔɖɔ yem mbʊ. Payawaɣ-sɩ se mikmakɩ. Masɩ mɛŋfɛyɩ kalʊʊ lɛɛsɩ yɔ: Ɔlɩmɛkɩ, Mɛkɩsiki taa yaa Obzibwe, Kebɛkɩ nɛ Ɔntariyo tɛtʊ taa.