Pwaavrɔɔ
Pwaavrɔɔ kɛna kɛna tɩŋ tɔɔnaɣ ŋga pahayʊ-kɛ pɩlɩɩna ki-pee yɔɔ yɔ yaa ka-hatʊ yɔɔ. Papɩzɩɣ nɛ payaa-kʊ ɖɔɖɔ se kpɛɛnzʊʊʊ. Pwaavɔɔ pee ana awɛ kuŋgulum kuŋgulum ɛzɩ putuula yɔ. Papɩzɩɣ pɔtɔɔ pwaavrɔɔ nɛ lɛŋ yaa pehilina ɖozi. Pwaavrɔɔ kʊnɛ kɩlɩʊ sɔzɩŋ kamaɣfɛyɩ kɛ ɖozi taa.
Tɔɔnasɩ nzɩ papɩzʊ pesidi pwaavrɔɔ taa nɛ pɩwɛɛ camɩyɛ yɔ sɩɖɔɔ nɛ sɩ-taa kɔyɔ: tɩmaatɩ, hɛɛ, awiihɛɛ, karɔtɩ, kela nɛ pesidina num mbʊ ɛyʊ sɔɔlaa yɔ. Pʊtɔbʊʊ se paa tɔɔnaɣ ŋga papɩzɩɣ pɛsidi pwaavrɔɔ ka-taa nɛ pɩwɛɛ camɩyɛ. Papɩzʊ pasɩɩ pwaavrɔɔ nɛ kileɖi kɩɩwɛɛkʊʊ ɛlɛ pʊtɔpɔzɩ se pasɩɩ-kʊ yem kɔyɔ kɩpɩzɩɣ kɩɖazɩ yaa kɩwɩlɩ. Ɛyʊ ɛsɔɔla-kʊ sɩʊ camɩyɛ kɔyɔ, pɩwɛɛ se ɛsɩɩ-kʊ nikaɣ ŋgbaʊ taa yaa ɛɖʊ kañɩŋga ɖoli lɛ ɛyʊyɩ lɩm nɛ ehuuzi kabaɣ ŋga payaɣ-kɛ kpotoku yɔ yaa mbʊ pɩkpɩnda camɩyɛ yɔ ɛlɛ pʊmʊʊ nikaɣ camɩyɛ yɔ. Wayɩ nɛ wayɩ sɩʊ pʊnɛ pʊtɔpɔzɩ se pɩkɩlɩ leɖuu.
Pwaavrɔɔ wɛna tomnasi ndɩ ndɩ. Pwaavrɔɔnaa mba pakɩlɩ tɔyʊʊ yɔ po-tomnasi kɛ kɩsɛɛmasɩ, sʊtʊ lɩm nɛ leemuu lɩm. Pwaavrɔɔna nabayɩ kɛ kʊlʊmʊm tɩyɛ, lɛɛŋ sɛɛ cahʊʊ ɛzɩ calɩm yɔ, nɩɩyɛ ɖɔɖɔ lɛ ɛwɛ kɩsɛɛmɩm muzulee, nabʊyʊ taa ɖɔɖɔ lɛ pwaavrɔɔnaa nabɛyɛ caaɣ wɛʊ ɛzɩ tɛtʊ tɩyɛ yɔ.
Keteŋa kpeekpe taa lɛ lɩna Amerika keteŋga taa pʊtɔbʊʊ se peeɖe pacalɩ-kʊ hayʊʊ. Pahayʊʊ-kʊ yɔ, kɩ-pee pamɩzʊʊ nɛ alɛ pɩzɩɣ pɩla ɛzɩ kpɩtaʊ yaa kpɩtaŋ naalɛ yɔ nɛ pʊcɔ añɔ. Pee ana apɩzɩʊ aleɖi adaɖazɩ mbʊ pɔyɔɔ yɔ, ñɩnɩyaa kaawɛɛ nɛ pañɩnɩɣ ɖooo caanaʊ taa wondu lɛ, palɩɩ pwaavrɔɔ kʊnɛ ki-pee naayɛ yɔɔ kɛ Amerika keteŋga taa ɛjaɖɛ nɖɩ payaɣ-ɖɩ se Mɛkɩziki yɔ ɖi-taa nɛ aleɖaa ɛzɩ pɩnzɩ kutokiŋ kagbaanzɩ yɔ.
Pɩnaɣ 2007 taa pwaavrɔɔnaa mba pahayaa keteŋga kpeekpe taa yɔ patalɩʊ tɔɔnɩnaa ɛzɩ miliyɔɔnaa 23,2 yɔ. Ɛlɛ pɩnaɣ ŋga ka-taa lɛ, keteŋga kpeekpe taa lɛ, ɛzɩ kaabʊnaa ɖɔɖɔ yɔ, Siini ɛjaɖɛ taa kɛ pakɩlɩɣ pwaavrɔɔnaa hayʊ nɛ pɩtɩŋ Mɛkɩziki ɛjaɖɛ nɛ naatozo ñɩnɖɛ yɔ Ɛndonezii.