Pythagorus

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Krɛsɩ
Ɛ-tʋmɩyɛ Matematiki laɖʋ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ Samos, Krɛsɩ
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ pɩnaɣ 570 BC
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ Croton/Metapontum, Itaalii
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ pɩnaɣ 495 BC

Pythagore (Krɛsɩ kɩbɩnʊʊ kʊnʊŋ taa lɛ, Πυθαγόρας / Pythagóras), ɛkɛ Ɛsɔ sɛtʊ lɛɣzɩyʊ nɛ ɛtɛ ɛkɛ ɖɔɖɔ lɔnsɩnɖʊ pʊcɔ Socrate alɩwaatʊ. Ɛyʊ ɛnʊ palʊla-ɩ ɛzɩ pɩnzɩ 580 pʊcɔ Yeesuu Krɩstʊ alɩwaatʊ kɛ Samos, Egée teŋgʊ tɛ lɩm taa tɛtʊ kɛ hadɛ yɔɔ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ kɛ Athènes tɛtʊ taa. Palaba ɛsɩm takayaɣ kpaɣ ɛzɩ pɩnaɣ 495 pʊcɔ Yeesuu Krɩstʊ alɩwaatʊ, mbʊ lɛ ɛwɛna pɩnzɩ 85. Ɛɛkɛ lɛɣtʊ tɩlɩyʊ nɛ ɖɔɖɔ tɩlɩyɛ ɛyʊ, mbʊ wayi wayi paɣtʊ takayaɣ nakɛyɛ kɛdʊʊ.

Paasɩŋ ɛyʊ ɛnɛyɔ e-fezuu caɣʊ tɔm sakɩyɛ nɛ pɩwɛ kaɖɛ pɩŋ se patɩlɩ ɛ-tɔm ɛzɩ ɛkɛʊ Ɛsɔ sɛtʊ lɛɣzɩyʊ nɛ lɛɣtʊ tʊ nɛ lɔnsɩnɖɛ tʊ nɛ ɖɔɖɔ hama tʊ mbʊ yɔ. Wɩɖɩ ɛtama tɔ natʊyʊ kaʊ, nɛ nɩɣlɩm cɛnzɩ hiu waa lʊbɛ nɛ kʊyʊm nzɩ pɛcɛlɛ-ɩ wɛ kabʊtaɣ tɩyɛ nɛ tɩkɛ kadɩnaɣ tɔm ndʊ pɔsɔza ɛ-hɩɖɛ yɔɔ yɔ.

Pɩtɩŋna sakɩyɛ sakɩyɛ tɔmʊʊ kʊyʊmʊʊ nakʊyʊ yɔɔdʊʊ yɔɔ lɛ, putukina Pont tɛ Héraclide n ; eɛtɔŋ se tovonum lɛ, pɩwɛɛ ɛzɩ Pythagore kɛnɛ Krɛkɩ kajalaɣ lɩmaɣzɩyɛ tʊ weyi ɛtɔma ɛ-tɩ se ɛkɛ ɛyʊ lɔŋ tʊ yɔ yaa lɔnsɩnɖɛ tʊ yɔ. Cicéron tasɩ tɔm kiseɣtu pɩlɩna tɔmʊʊ kʊnɛ kɩlɩzʊʊ yɔ φιλόσοφος (philosophos), kɩ-tɔbʊʊ se lɔŋ siŋ sɔɔlɩyaa, pɩtɩŋna Pythagore kʊyʊm ɛnʊ ɛ-yɔɔ. Pɩtɩŋna tovonum mbʊ pʊyɔɔ lɛ, pɔtɔŋ se ɛɛɛ mba payi paañɔna ɖiŋ tɩlɩyɛ tɔm paakɛ lɔŋ tɩnaa.

Palʊla pithagore kɛ Samos pɩnaɣ -569 yaa -606, ndʊ Ératosthène nɛ Diogène Laërce pɔtɔma yɔ, -590 ndʊ Jamblique ñɔtɔma yɔ, Porphre cɔlɔ lɛ, se pɩnaɣ -580 nɛ ɛsɩ -494 yaa -497 kɛ Métaponte, Itaalii ɛjaɖɛ taa. Ɛ-caa kɔyɔ Mnésarque, ɛɛkɛ kokowaa luɖu. E-ɖoo Parthénis, nɛ peheyuu-ɖʊ kpeɣu taa se ɛnʊ kaakɩlɩ keɖeɣa Samos halaa tɩŋnɛ payi.

Ɛ-halʊ kaahaɣ hoɣa nɛ ɛlʊlɩ-ɩ pɩɣa nakɛyɛ nɛ kɩkɩlɩ keɖeɣa nɛ lɔŋ. Kpaɣ nɛ alɩwaatʊ ndʊ nɛ ɛlɛzɩɣ ɛ-halʊ hɩɖɛ nɖɩ se Parthénis yɔ nɛ ɛya-ɩ se Pythaïs. Kɛlɛ ɛya ɛ-pɩɣa se Pythagore Πυθαγόρας.