Sidinee tɛ kondoloko

Sidinee tɛ kondoloko kɛna kondoloko sɔsɔʊ nakʊyʊ nɛ paɖʊ-kʊ sidine tɛtʊ taa, Ositraalii ɛjaɖɛ taa. Kɩkota konɖaŋŋŋ ɛzɩ tɔʊ yɔ. kɩwɛna Ositiraalii nɛ hadɛ kiŋ. Kondoloko kʊnɛ kɩ-taa kɛ Sidinee pɔɔ taa lɩm kpeŋ nɛ pɩtʊʊzɩna se peeɖe lɩm mbʊ pɩ-nzʊlʊmɩƴɛ ɖɛʊna. Sidinee tɛ kondoloko kʊnɛ kɩ-yɔɔ kɛ sulukuŋ, lɔɔɖa, kpokponaa, cɛɛcɛɛnaa yaa naŋgbanzɩ tɩna tɩŋgʊna nɛ pɛtɛzʊ powoki kidiiliŋ ŋgʊ kɩwɛna hayʊ kiŋ yɔ. Kɩkɛna hɔɔlʊʊ ŋgʊ kɩ-taa manzʊmalɩɩ waa nɔmɔʊ sɔsɔʊ.

Kondoloko kʊnɛ kɩwɛ kajʊka kamaɣ fɛyɩ nɛ kɩkɛ ɖɔɖɔ Ositiraalii ɛjaɖɛ taa kɛ mbʊ pɩkɛna ɛzɩ kumoɖe yaa kawɩlaɣ sɔsɔɔ nakayɩ. Kpalahusi lʊyaa sɔsɔɔ mba paɖʊ kondoloko kʊnɛ yɔ, kɩ-nɔɔ yɔɔ ɖɛyʊ kɔyɔ J.G. John Bradfield nɛ lalaa kɔyɔ: R. Freeman, G. Roberts nɛ G.C. Imbault. Papaaza tʊmɩyɛ sɔsɔyɛ ɖɩnɛ kɛ pɩnaɣ 1923 nɛ pinzɩ nakʊ taa pɛtɛka-kʊ. Kondoloko kʊnɛ kɩ-kʊyɩmɩŋ taa wɛ mɛtanaa 134 nɛ ŋgʊ kaakɩlɩna kʊkɩyɩmɩŋ kɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩtaa pʊkɔɔ pɩsɩna pɩnzɩ 1967 taa. Keteŋga kpeekpe taa lɛ, pɔtɔŋ se ŋgʊ kɩlɩna walanzɩ nɛ kɩ-tɛ walnzɩ taa wɛ ɛzɩ mɛtanaa 48,8 yɔ. Ŋgʊ ɖɔɖɔ kɩlɩna wɛnaʊ kaɖaɖa ñɩɣtʊ kɛ kɩ-yɔɔ. Ɖaalakɩŋ taa lɛ, kɩkɛ loɖo ŋgʊ kɛ keteŋga kpeekpe taa kondolikonaa mba pokotaa yɔ pa-taa.

Kondoloko kʊnɛ kɩwɛna kɩ-taa ɖeyi ɖeyi kɛ haba loɖo wena a-yɔɔ pasaɣ lɔɔɖa yɔ. Paaɖʊ suluku kpayaɣ haba sɔsɔna naayɛ kɛ naalɛ kɩ-yɔɔ ɖɔɖɔ nɛ lɛɛlɛɛ yɔ, peyeba papisina haba nɛ lɔɔɖa ɖɔŋna a-yɔɔ. Wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa kiŋ lɛ, paɖʊ nɔmɔʊ nɛ naŋgbanzɩ tɩnaa ɖɔŋ. Pɩtasɩ ɖɔɖɔ lɛ wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa kɛ peyeba pɛzɩ suluku kpayaɣ nɔmɔʊ. Suluku kpayaɣ haba ana alɛ kpɛnda naalɛ. Hɔɔlɔɔ kʊɖʊmʊ ŋgʊ kɩ-taa kɛ paɖʊ habɩyɛ lɛɛɖɛ nɛ cɛɛcɛɛ tɩna saɣ. Wɩsɩ ɖɩlɩyɛ hɔɔlʊʊ taa haba ɖɔɔ pɩkɩlɩ mbʊ pʊyɔɔ yɔ, kɩkɩlɩna lɛɛkʊ walanzɩ ɛzɩ santimɛtana ɛzɩ 30,5 yɔ.