Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
ñc 5 révisions importées : Importing from Incubator
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Liens, photos
 
Caŋa 1:
[[File:Red hot chilli peppers.jpg|thumb|Kpɛɛnzʊʊ]]
Kpɛɛnzʊʊ lɩmazɩyɛ kajalaɣ lɛ, se ku-puu ɛyʊ nzʊlɩmɩyɛ yɔ. Kpɛɛnzʊʊ tɔm piye (tɩŋ hatʊ sɛmɩŋ yaa sʊtʊ sɛmɩŋ yaa leemuu sɛmɩŋ yaa kɩsɛmɩŋ) kɛ ɛyaa nabɛyɛ tɛ kʊnʊŋ taa yatʊ nɛ pɩkɛ tɩŋ piye kɛ Kapisikum (Capsicum) tɩŋ kɩkpanzɩ hɛkʊ taa, weyi ɛ-hatʊ tɛkʊʊ ɖama taa yɔ. Pɩkɛ tɩʊ piye ndɩ pehiliɣ nɛ ɖozi yɔ yaa palakɩ nɛ tɔnasɩ yɔ. Ɖɩkpaɣ ɛzɩ Kanada kpɛɛzʊʊ kɛ ɖozi pɩyʊ ɛlɛ kɩpaɣla, Kapɩsɩkum kpɛɛzɩŋ lɛɛŋ wɛ ɖoŋ nɛ payaɣ-ɩ se kpɛɛzɩŋ ɖoŋ ñɩŋ.
 
Kpɛɛnzʊʊ lɩmazɩyɛ kajalaɣ lɛ, se ku-puu ɛyʊ nzʊlɩmɩyɛ yɔ. Kpɛɛnzʊʊ tɔm piyepire ([[tɩŋ hatʊ tomnaɣ|tɩŋ hatʊ sɛmɩŋ]] yaa [[sʊtʊ sɛmɩŋ]] yaayea leemuu[[leemu sɛmɩŋ]] yaayea [[sɛmɩŋ|kɩsɛmɩŋ]]) kɛ ɛyaa nabɛyɛ tɛ kʊnʊŋ taa yatʊ nɛ pɩkɛ tɩŋ piye kɛ Kapisikum (Capsicum) tɩŋ kɩkpanzɩ hɛkʊ taa, weyi ɛ-hatʊ tɛkʊʊ ɖama taa yɔ. Pɩkɛ tɩʊ piye ndɩ pehiliɣ nɛ ɖozi yɔ yaa palakɩ nɛ tɔnasɩ yɔ. Ɖɩkpaɣ ɛzɩ Kanada[[Kanadaa]] kpɛɛzʊʊ kɛ ɖozi pɩyʊ ɛlɛ kɩpaɣla, Kapɩsɩkum kpɛɛzɩŋ lɛɛŋ wɛ ɖoŋ nɛ payaɣ-ɩ se kpɛɛzɩŋ ɖoŋ ñɩŋ.
Kpɛɛzɩŋ weyi ɛpuu ɛyʊ nzʊlɩmɩyɛ yɔ yɔ ɛlɩna Amerika nɛ haɖɛ kiŋ nɛ hɛkʊ taa ajɛyaa taa ɖeeɖe pahayaɣ-kʊ ɛzɩ kaɖaɣ taa ɖozi pɩlɩna kʊɖozi labɩnaʊ nɛ kʊ-sʊzɩŋ tɔnaɣ taa yɔ. Sɔnɔ alɩwaatʊ tʊnɛ tɩtaa yɔ ajɛyɛ 64 hayʊ kpɛɛnzʊʊ pʊkɔzɩna Ɛndɩ ɛjaɖɛ. Palakɩna-kʊ nɛ mbʊ pʊyɔɔ yɔ kɩ-sɛmɩŋ ndɩ wɛ ɖɛʊ nɛ ɖɔɖɔ lɛ, kɩwɛna waza siŋ fɛbʊʊ kpɛɛlɛkʊ nɔmɔʊ taa.
 
[[File:Red Hot Chilli Peppers.jpg|thumb|Kpɛɛnzʊʊ]]
Kpɛɛnzʊʊ kʊwɛ tindime kɩkpanzɩ taa ɛyaa cɔlɔ nɛ paa ŋgʊ lɛ, pasɩma-kʊ nɛ kɩ-hɛtʊ ndʊ tɩwɛ yuulee cɛzʊʊ nɛ tɩŋ hatʊ lɩm nɛ kʊlʊmʊʊ yaa nabʊyʊʊ taa kɩsɛmɩŋ. Pɩkɛ Amerika mba tɔnaɣ taa nakayɛ ɖooo pɩtalɩɣ pɩnzɩɣ 9500 cɔlɔ mbʊ yɔ. Peyeki se ɖɩnɩɣ se kɩ-haɖaʊ talɩɣ Azii ɛjaɖɛ taa pɩtɩŋnɛ Pɔrɩtɩkɛ waa yɔ kɛnɛ. Goa egeetiye Ɛndɩ ɛjaɖɛ kɩlanaɣ tɔʊ kpɛɛnzʊʊ.
 
Kpɛɛzɩŋ weyi ɛpuu ɛyʊ nzʊlɩmɩyɛ yɔ yɔ ɛlɩna [[Amerika nɛ hadɛ tɛtʋ (Amérique du Sud)|Amerika nɛ haɖɛ kiŋ]] nɛ hɛkʊ taa ajɛyaa taa ɖeeɖe pahayaɣ-kʊ ɛzɩ kaɖaɣ taa ɖozi pɩlɩna kʊɖozi labɩnaʊ nɛ kʊ-sʊzɩŋ tɔnaɣ taa yɔ. Sɔnɔ alɩwaatʊ tʊnɛ tɩtaa yɔ ajɛyɛ 64 hayʊ kpɛɛnzʊʊ pʊkɔzɩna Ɛndɩ ɛjaɖɛ. Palakɩna-kʊ nɛ mbʊ pʊyɔɔ yɔ kɩ-sɛmɩŋ ndɩ wɛ ɖɛʊ nɛ ɖɔɖɔ lɛ, kɩwɛna waza siŋ fɛbʊʊ kpɛɛlɛkʊ nɔmɔʊ taa.
 
[[File:5832-Linxia-City-Qianheyan-Dong-Lu-chilli-peppers.jpg|thumb|5832-Linxia-City-Qianheyan-Dong-Lu-chilli-peppers]]
 
Kpɛɛnzʊʊ kʊwɛ tindime kɩkpanzɩ taa ɛyaa cɔlɔ nɛ paa ŋgʊ lɛ, pasɩma-kʊ nɛ kɩ-hɛtʊ ndʊ tɩwɛ yuulee cɛzʊʊ nɛ tɩŋ hatʊ lɩm nɛ kʊlʊmʊʊ yaa nabʊyʊʊ taa kɩsɛmɩŋ. Pɩkɛ Amerika mba tɔnaɣ taa nakayɛ ɖooo pɩtalɩɣ pɩnzɩɣ 9500 cɔlɔ mbʊ yɔ. Peyeki se ɖɩnɩɣ se kɩ-haɖaʊ talɩɣ Azii[[Aazii ɛjaɖɛtɛtʋ wandamm]] taa pɩtɩŋnɛ [[Pɔritigaalɩ|Pɔrɩtɩkɛ]] waa yɔ kɛnɛ. Goa egeetiye Ɛndɩ[[Ɛɛndɩ]] ɛjaɖɛ kɩlanaɣ tɔʊ kpɛɛnzʊʊ.
 
[[Category:!Main category]]