Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
Siraq123 (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Creation d'une page sur manganèse
 
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Liens
Wondu yʋsʋʋ: Kaŋgalafʋ taa ñɔɔzɩtʋ Pɔñɔɔzɩna wɛbɩ kiciɣduu cɔlɔ
Caŋa 1:
Maganɛzɩ kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayzɣ kɔyɔ 25 nɛ yʊsaɣ mayaɣ kɔyɔ Mn. Maganɛzɩ tonʊʊ kɛlɛʊ kɛ ñɩɣlɩm wonuu kɩɖɛzɩɣ. [[Sʊyɛdɩ]] ñɩɣlɩm tɛtʊ kpɛlɛkʊʊ tɛ nɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ tɔm wɩlɩɣ maganɛzɩ kɛ ɛ-tɛ nɛ [[ɔkɩsɩzɛnɩ]] nɛ maganɛzɩ tɛ yaa magnesia nigra latɛŋ kʊnʊŋ taa. Kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ lɛ pama-ɩ se MnO2. Pʊtʊ ɛnʊ paasɩma-ɩ ɖooo canaʊ nɛ ɛ-hɩɖɛ lɩna lydi tɛtʊ taa kɛnɛ mbʊ pʊyɔɔ yɔ nɖɩ palakaɣna tadɩyɛ.
 
Kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ Bergman paɣzɩ labʊ tʊmɩyɛ pɩlɩna ɔkɩsɩzɛnɩ nɛ maganɛzɩ kɩkpɛdɩɣ yɔɔ nɛ ekpekiɣ pʊtʊ nɔyʊ tɔm weyi patatɩɩsɩmta-ɩ yɔ, e-sukuli pɩɣa sɔsɔɣa Carl Wilhelm Scheele kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ kɛna kajalaɣ tʊ weyi ɛnaa se maganɛzɩ kɛ pʊtʊ ɛgbam tʊ, yee palakɩ tʊmɩyɛ nɛ ɔkɩsɩzɛnɩ nɛ maganɛzɩ kɩkpɛdɩɣ se palɩzɩ ɔkɩsɩzɛnɩ fefekiŋ wondu, ɔkɩsɩzɛnɩ pɩnaɣ 1773 nɛ klɔrɩ pɩnaɣ 1774, ɔkɩsɩzɛnɩ fefeku ŋgʊ wayi wayi Lavoisier ya-kʊ hɩɖɛ yɔ.
 
Klaproth ɖaɣnɩ paɣzɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-laɣsɩ nɛ ɛya-ɩ hɩɖɛnɛ latɛŋ kʊnʊŋ taa se magnesium nɛ [[Caama kʊnʊŋ]] taa se das Magnesium ɛlɛ ɖɛʊ taa yem, ŋgʊ Humphrey Davy ñaaya magnium lɛ pʊtʊ nɛ e-tomnaɣ kɛlɛʊ mañɛzɩyɔm nɔɔnɔɔ alɩwaatʊ taa. [[Fransɩɩ]] ɛjaɖɛ taa kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ Guyton Morveau tʊ ñaha-ɩ hɩɖɛ mbilim alɩwaatʊ ndʊ ɛyaɣa hɩla pʊtʊnaa hɩla yaʊ tʊmɩyɛ alɩwaatʊ se maganɛzɩ ɛlɛ pɩnaɣ 1785, ɛlɛ ɛkpaɣ fransɩɩ tɔmʊʊ maganɛzɩ nɖɩ ɖɩɩwɛ ɖooo kpaɣɖʊ 16 wɛɛ taa nɛ ɖɩwɩlɩɣ ɛyaa mba palakaɣ tʊmɩyɛ nɛ ɔkɩsɩzɛnɩ nɛ maganɛzɩ kɩkpɛdɩɣ yɔ.
 
Ñɩɣtʊ miŋ yɛlɩnaʊ wɛtʊ ndʊ sakɩyɛ pɛkpɛndɩɣ-tʊ nɛ ñɩɣyʊ tɛ ɔkɩzɛnɩ yɔ paasɩma-tʊ ɖooo lɔŋ, krɛkɩ nɛ latɛŋ abalɩtɔmʊʊ magnes, magnetis, nabʊyʊ taa lɛ magnetem yaa magnes lapis ɖɩlɩyɛ kʊyʊm, kaakɛ ñɩɣtʊ hɔm wonuu, ɔkɩsɩzɛnɩ nɛ maganɛzɩ pɩyɛ yaa ñɩɣtʊ hɔm pɩyɛ, hɔŋaɣ nɛ ɖoŋ, ŋgʊ halɩ tɔmʊʊ magnes(ia) kaakɛ pɩyʊ keeke. magnesia nigra, kpanjaɣ ñɩɣlɩm tɛtʊ pɩyʊ pindimm, paɖʊwaɣa-ɩ nabʊyʊ taa ɛzɩ ɛwɛʊ yɔ yaa pɛlɛzɩ-ɩ kɛ cʊʊ taa, palaka-ɩ tʊmɩyɛ ɖooo pʊcɔ canaʊ tɔm alɩwaatʊ kɛ akalɩŋ taa halɩ pɩcɛza pɩnzɩ kudokiŋ 17 mbʊ yɔ.