Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
Atticmaker (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Category added
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
merged "Tɔsʋʋ (Economie)" with "Tɔsʋʋ lɛɣtʋ"
Caŋa 1:
Tɔsʊʊ ([[Krɛkɩ kɩbɩnʊʊ kʊnʊŋ]] taa lɛ, οἰκονομία / oikonomía « tʊma yɔɔ cɔnaʊ hɔʊ taa »), pɩkɛ ɛyʊ tʊmɩyɛ nɖɩ ɖɩpɔza labʊ, tɛyʊʊ, kɩlɛzʊʊ nɛ tʊmɩyɛ labɩnaʊ. Tɔsʊʊ kɛ tɔmʊʊ ŋgʊ tɔsʊʊ lɛɣtʊ tʊma kpɛlɛka ɖɩ-yɔɔ piŋ nɛ ɖɩñɩkɩɣ niye tɔsʊʊ lɩmaɣza yɔɔ, nɛ tɔsʊʊ ɖɔkʊʊ yaa tɩlɩyɛ se pɩsa nɛ palabɩna-ɖɩ nɛ tʊmɩyɛ.
 
Kpaɣ pɩnzɩ kudoku tɛ mbʊ yɔ pʊcɔ palʊlɩ Yeesu Krɩstʊ, Sumer ajɛyɛ taa ɛyaa hiɣ tadɩyɛ nɛ tɔsʊʊ piŋ pɩtɩŋna tɛtɛɛ ñɩm pɛdɩɣ yɔɔ. Pakpaɣ Sumer tɛ kajalaɣ paɣtʊ ɛzɩ kajalaɣ tɔsʊʊ takayɩsɩ kɩmamasɩ yɔ, nɛ sɩ-taa peeɖe sakɩyɛ wɛɛ paɖɩnɩɣ-sɩ labɩnaʊ nɛ tʊmɩyɛ liidiye hɔɔlʊʊ taa ɛzɩ sɔnɔ kɩlɛzʊʊ tadɩyɛ nɔmɔʊ taa liidiye nɖɩ ɖɩ-yɔɔ paɖʊ mɛɛsaɣ tɛɛ masɩ yɔ (kɛzɛɣa ɖo ñŋa).
 
Ɖajaa [[Adam Smith]] cɔlɔ lɛ, ɛyaa tɛ ɖɔʊ yaa huu tɩna ñɩm huu ɖɔɖɔ. Thomas Malthus, ɛlɛ Ɛsɔ tɛ ɖiyiyu weyi ɛ-tʊmɩyɛ kaakɛ ɛsɩŋna kʊñɔndɩnaa ɛ-tɛ egeetiye taa, nɛ kʊñɔŋ kpa-ɩ pɩlɩna ɛzɩma tɔɔnasɩ taala pɩnzɩ 1794 nɛ 1800 alɩwaatʊ taa yɔ. Ɛyʊ ɛnɛ yɔ ɛha ɛsɛ nɛ ɛñɩnɩɣ mbʊ se pɩsɩna-wɛ nɛ pɩɖɛɛna ɛsɩndaa, ɛyaa tɛ ɖɔʊ nɛ ñɩm huu. Ɛ-tɛ kajalaɣ takayaɣ ŋga yɔ maɣzɩɣ pɩlɩna samaɣ wɛtʊ yɔɔ, ɛyaa pazɩ pɔsɔɔlɩ piŋ nɛ piseɣti nɛ papazɩ kɩgalʊʊ tʊmɩyɛ [[Aŋgɩlɩtɛɛrɩ]] ɛjaɖɛ taa.
 
Kpaɣ nɛ pɩnzɩ [[1970]] nɛ Kenneth Arrow tʊma pɩlɩna ɖeyi ɖeyi wɛtʊ yɔɔ, nɛ pɩnzɩ [[2008]] nɛ [[2010]] tɔsʊʊ ñɔɔsɩ alɩwaatʊ taa lɛ, pʊwɛ ɛzɩ tɩɖanɩ pɩsʊʊ Keynési ñɩndʊ yɔ pɩlɩna ɛzɩma kɩ-ɛyaa sakɩyɛ wɛ FMI ŋgbɛyɛ taa yɔ. Ɖooo pɩnzɩ 1750 nɛ 1850 alɩwaatʊ taa ɛyaa mba paawɛ [[Eerɔpʋ tɛtʋ wandamm|Erɔpʊ]] nɛ [[Etaazuunii|Amerika]] ajɛyɛ taa nɛ hayi kiŋ kaawɛ lɛɣtʊ nɛ pɔcɔŋna pɩyakʊʊ nɛ pʊsʊʊ nɛ pɩlʊʊ nɛ pɩsaŋ nɛ patɩlɩɣ ɛzɩma ɖɔʊ nɛ pɩ-tɛ liidiye ɖʊʊ nɛ pɩ-kɛsɛsɩ.
 
Papɩzɩɣ payaa tɔsʋʋ lɛɣtʋ yem tobi se tɔsʋʋ. Tɔsʋʋ lɛɣtʋ kɛ lɛɣtʋ piliŋa ŋga kañɩnɩɣ yaa kɛkpɛlɛkɩɣ nɛ katɩlɩɣ ɛzɩma tɔsʋʋ ɖɔŋ yɔ.