Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
fotos
Ɛsɔdaalɔɖɩyɛ
Caŋa 1:
[[Fichier:Am_Flughafen_Pulkovo..IMG_2989WI.jpg|vignette|Am Flughafen Pulkovo..IMG 2989WI]]
Ɛsɔdaa lɔɔɖɩyɛƐsɔdaalɔɔɖɩyɛ kɛna wonuu ŋgʊ kɩkʊyʋʋ ɛsɔdaa heelim taa yɔ. Mootɛɛɖɩ nakʊyʊ hɔŋna-ɖɩ nɛ ɖɩɖɛɣ ɛsɔdaa. Alɩwaatʊ ndʊ paɖʊ miŋ camɩyɛ yɔ, pɩtɛpɩ-tɛ alɩwaatʊ kɛ ɛyʊ pɩzɩɣ ɛna mbʊ pɩɖɔŋ yɔ: kɩkʊyʊʋ, kɩɖɛɣ yaa kɩɩsɩŋgɩɣ yɔ, pɔyɔɔdʋʋ se ɛsɔdaalɔɔɖɩyɛ wɛ “voilure tournante” taa. Ɛsɔdaaa lɔɔɖɩyɛƐsɔdaalɔɔɖɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛna mbʊ pɩpɩzɩɣ pɩsɩna-ɖɩ nɛ ɖɩkʊyɩ ɛsɔdaa nɛ ɖitii ɖɩcɑɣ lɩm yɔɔ nɛ piliki-ɖɩ yɔ, payaɣ-ɖɩ se “hydravion”. Ɛsɔdaa lɔɔɖa nayɛ wɛɛ nɛ ɛyʊ pɩzɩɣ ɛcaɣ a-taa nɛ pɩɖɛnayɩpɩɖɛna-ɩ ɛsɔtaaɛsɔdaa tɩɩɩ nɛ ɛpɩzɩɣ etii ɖɔɖɔ tataa ɖɔɖɔ. Alɛ 'lɛ, awɛna pɔbɔla ɛzɩ “skis” naa ñɩna yɔ nɛ payaɣ-yɛ se “Parapentes” waa. Weyi ɛsaɣ ɛsɔtaa lɔɔɖɩyɛɛsɔdaalɔɔɖɩyɛ yɔ, payaɣ-ɩ se “pilote” yaa “aviateur”; pɩkɛ halʊ kɔyɔ, payaɣ ɛlɛ se “aviatrie”“aviatrice”.
[[File:20130501 JTA276 JA8597.jpg|thumb|20130501 JTA276 JA8597|Ɛsɔdaa lɔɔɖɩyɛ]]
 
[[Latɛŋ kʊnʊŋ|Latin kʊnʊŋ]] taa lɛ payaɣpayaʋ se “aviation” yɔ, pʊtɔbʋʋpʊ-tɔbʋʋ se “sɩmaɣ lakaɣ”. Pɩnaɣ 1863 kɛ Gabriel de La Landelle calɩ tɔmbiye nɖɩ lɩzʋʋ. Tɔmbiye ɖɩnɛ ɖɩwɛ takayaɣ ŋga payaɣ se “Aviation ou navigation sans ballon” yɔ ka-taa. Ka-taa lɛ, pɔyɔɔdʋʋ Jean-Marie Le Bris tɛ ɛsɔdaa kʊyʊʊ tɔm. Ɛkɛcaɣ anasayɩ ñɩɣyʋʋ nakʊyʊ taa nɛ kɩkakɩla heelim kɛ yʊŋ nɛ ɛkʊyɩ ɛsɔtaaɛsɔdaa tɩɩɩ nɛ ɛɖɛɛ.
[[Fichier:Alaska_National_Guard_(33156962521).jpg|vignette|Alaska National Guard (33156962521)]]
Pɩnaɣ 1875 kɛ Clément Ader lɩza tɔmbiye nɖɩ payaɣ se “Ɛsɔdaa lɔɔɖɩyɛ”“Ɛsɔdaalɔɔɖɩyɛ” yɔ se ɛkɛdɩna wonuu ŋgʊ kɩpɩzɩɣ nɛ kʊkʊyɩ ɛsɔdaa yɔ. Kpaabgaa mbʊ lɛ, elu ñɩɣyʊʊ nakʊyʊ kɛ pɩnaɣ 1890 kɛ [[aloma fenaɣ]] 9 ñɩŋgʊ wiye nɛ ɛyaa-kʊ se “Eole” nɛ ɛkʊyɩna-kʊ ɛzɩ mɛta naa nɩɩnɩwa ɛsɔtaaɛsɔdaa nɛ pɩcɔ etii. Ɛ-hama lakasɩ nzɩ, sɩmaɣna eɖekee-ɖeke, eteyele se nɔɔyʊ ɛtɩlɩ-sɩ; mbʊ pɩyɔɔ yɔ, pɩɩkɛna mɛɛsaɣ tɛɛ tɔm ntʊndʊ tɩhʊzaɣtihuuzaɣ peeɖe tɛ sɔɔjanaa yɔɔ yɔ.
 
Clément Ader ñaɣ pana nɛ ɛtasɩ ɛsɔtaa lɔɔɖɩyɛɛsɔdaalɔɔɖɩyɛ naatozo ñɩnɖɛ lʊbʊlubu' [[aloma fenaɣ]] 14 ŋgaŋgʋ wiye' pɩnaɣ 1903. Ɛsɔtaa lɔɔɖɩyɛƐsɔdaalɔɔɖɩyɛ ɖɩnɛ, ɖɩɖɩ ñapɩzɩɣ ɖɩkʊyɩ ɛsɔtaaɛsɔdaa ɛzɩ mɛta naa mɩnzɩ nasɩdozo (300) yɔ.
[[Fichier:Ejercicio_DACEX-DACT_2014_(15070361048).jpg|vignette|Ejercicio DACEX-DACT 2014 (15070361048)]]
Alɩwaatʊ ndʊ tɩ-taa ɖɔɖɔ kɛ Otto Lilienthal luba ɛsɔtaa lɔɔɖɩyɛɛsɔdaalɔɔɖɩyɛ naɖɩyɛ. Ɖɩnɛ ɖɩndɩ kpem: kpatala kɛ ɛlɛ kpaaɣ nɛ ɛhɔkɩ kpootu ɛzɩɩɛzɩ' acaɣ ñɛyɩtʊ yɔ nɛ ɛɖʊɛɖʋ mootɛɛɖɩ kɛ pɩ-taa. Lɔɔɖɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩɖɩ yɔ, pɩpɔzɩɣpɩpɔzʋʋ se pɩkɛna piyaɣ ŋga kakʊyakakʊyaa ɛzɩ mɛta naa nɛɛlɛ yɔ. Ɖɩpɩzaa nɛ ɖɩkʊyɩ ɛsɔtaaɛsɔdaa nɛ pɩtalɩ mɛta naa 400 yɔ.
 
Pɩnaɣ 1911 kɛ, Général Roques, weyi ɛtʊla sɔɔjanaa ɛsɔtaa lɔɔɖɩyɛɛsɔdaalɔɔɖɩyɛ ɖitiɖe yɔ, ɛkpaɣ lɩmazɩyɛ se mbʊ mbʊ pʊkʊyʊpʊkʊyʋʋ ɛsɔtaaɛsɔdaapɩtɩkɩpitiki pɩcakɩ yɔ, payaɣ-pʊ se ɛsɔtaa lɔɔɖaɛsɔdaalɔɔɖa. PɩɩtʊzɩnaPɩɩtʋʋzɩna efemiye nɖɩ paɖʊwaɣ Clément Ader kɛ hɩɖɛ ɛsɩmɛ-sɩm wayɩ tɔzʊ yɔɔ yɔ. Ɛlɛ, keteŋa kpeekpe you kacalaɣ tɛ alɩwaatʊ taa kɛ tɔmbe: ɛsɔtaa lɔɔɖɩyɛɛsɔdaalɔɔɖɩyɛɛsɔtaaɛsɔdaalɔɔɖaɖidiɖe lɔɔɖayaa ɖidiɖeɛsɔdaalɔɔɖakadaɣ pɔtɔyapɔtɔyaa.
 
[[Category:!Main category]]