|
| cctld = .
}}
Afɩganɩstaanɩ ɛjaɖɛ kɛ malɩŋ[[Iizilaam|Malɩŋ]] ɛjaɖɛ nɛ ɖɩwɛ Asia[[Aasii|Aasii]] nɛ hɛkʋ nɛ hɛkʋ taa. Afɩganɩstaanɩ ɛjaɖɛ fɛyɩ teŋu nɔɔyɔɔ nɛ ajɛya anɛ acɔna-ɖɩ nɛ ataa kpɛɛ: Pakɩstanɩ[[Pakisitaanɩ (Pakistan)|Pakɩstaaŋ]], [[Siini (Chine)|Siini]], Tadjikistanɩ[[Tadjikistaŋ (Tadjikistan)|Tadjikistaŋ]], Tuurikimenistanɩ[[Tuurikimenistaŋ (Turkmenisan)|Tuurikimenistaŋ]], [[Uzibeekistaŋ(Uzbekistan)|Uzibeekistaŋ]], [[Iraŋ]].
Ɛjaɖɛ ŋɖɩ ɖɩwɛ Asia[[Aasii|Aasii]] hɛkʊ nɛ hɛkʊ nɛ ajɛya sakɩyɛ tɩŋʊʊ na ɖɩ-hɛkʊ taa. Ɖoo lɔŋda lɛ, ajɛya wena aasɔɔlaa se ala tadɩyɛ nɛ awolo India ɛjaɖɛ taa yɔ, anɔsɩ yɔɔ ɖɛya tɩŋaɣna. Pa-taa nabayɛ kɔyɔ: Cyrus Sɔsɔ, [[Alexandre Sɔsɔ|Alexandre Sɔsɔ]], [[Gengis Khan|Gengis Khan]], nɛ Bâbur.
Angilisi[[Kewiyaɣ waaKɩkpɛndaɣ (Royaume-Uni)|Biritaanikimba]] nɛ Afɩganɩstaanɩ waa pɛ-tɛ you naalɛ ñɩŋgʊ wayɩ lɛ, Biritaaniki[[Kewiyaɣ mbaKɩkpɛndaɣ (Royaume-Uni)|Biritaanikimba]] ɖaŋgɩɖaŋɩ Afɩganɩstaanɩ mba se pataaɖʊkɩna akeɣta naayɛ yɔɔ, ɛlɛ poɖuu kpem se paaɖʊʊ pɔnɔɔ kɛ hɔɔlɩŋ weyi pɩkazaa yɔ ɛ-taa. Pɩkpaɣna pɩnaɣ 1879 mbʊ yɔ, Afɩganɩstaanɩ pɩsa ɛjaɖɛ pilim nɛ kɩwɛɛ kɩ-tɩ yɔɔ kpaagbaa wɛʊ pɩnaɣ 1919 ŋga taa.
Pɩnaɣ 1919 taa lɛ, you tozo ñɩŋʊ nakʊyʊ tasɩ lɩʊ kɛ Afɩganɩstaanɩ nɛ ne[[Kewiyaɣ BritannikaKɩkpɛndaɣ mba(Royaume-Uni)|Biritaanikimba]] pɛhɛkʊ taa nɛ Afɩganɩstaanɩ sɔɔjana wa po-kooyindinaa Rawalipindii nɛ pɩha wɛɛ lɛɛlɛyɔɔ waɖɛ nɛ palʊkɩ pa-yɩm yɔɔ kɛ ajɛya lɛɛna taa. Pɛ-tɛ abalɩtʊ ndʊ tɩyebina nɛ ɛjaɖɛ nɖɩ pɩwa-ɖɩ waɖɛ nɛ ɖɩsʊʊ ajɛya kpeekpe ŋgbɛyɛ kɩkpɛndɩɣ ŋgbɛyɛyɛ nɖɩ payaɣ se Société des Nations yɔ ɖɩ-taa kɛ pɩnaɣ 1921 taa. Pɩkɔma pɩnaɣ 1979 taa lɛ, ɖama nɩnaʊ nɛ taabalɩyɛ nɖɩ ɖiwɛ [[URSS|URSS]] nɛ Afɩganɩstaanɩ yɔ ɖɩ-yɔɔ lɛ, Sooviyeetiki sɔɔjanaa wolo nɛ pasɩna hɔɔlʊʊ ŋgʊ kɩwɛ kewiyaɣ yɔɔ yɔ yonaʊ kɛ mba palɩɣna keewiyaɣ hayɩ yɔ.
Kpaagbaa mbʊ lɛ, [[Wp/kbp/Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] ñetiina pɔ-sɔɔjana nɛ peyele poyoona Sooviyetiki mba kɛ pɩnaɣ 1989 taa. Pɩla mbʊ lɛ, 1996 pɩnaɣ taa lɛ, malɩŋ[[Iizilaam|Malɩŋ]] komina ŋgʊ payaɣ se Taliibaŋ yɔ, kɩmʊ kewiyaɣ nɛ pɩtatɩɩ leeɖiɣu lɛ, pɩnzɩ kagbanzɩ wayɩ lɛ, ajaya kpeekpe kɩkpɛndɩɣ ŋgbɛyɛ ɖɔnɩ-wɛ keewiyaɣ yɔɔ.
PɩkpaaʊPɩkpaʊ nɛ pɩnaɣ 2001 yɔ, Afɩganɩstaanɩ ejaɖɛ pɩsa « [[Iizilaam|Malɩŋ]] ɛjaɖɛ » nɛ ɖɩwɛɛna ɖi-ɛjaɖɛ ñʊʊtʊñʊʊdʊ nɛ ɖɩ-kewiyaɣ yɔɔ cɔnɩyʊ.
[[Category:Aasii]]
| 