Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
Nouvel article intitulé "Lesi"
 
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
mise en page des sous-titres
Caŋa 1:
Kabɩyɛ tʋ sɩma ɖɔɖɔ se ɛyʋ sɩkɩɣ yɔ, ɛtasɩ. Pʋ-yɔɔ sɔsaa tuu eduye se "Ɛsɔ tɩna kpɩnɛ, tɛtʋ paɣ huyuu". Yee mbʋ, ɛyʋ tomnaɣ kɛ huyuu yem, keem wɛɛ. Keem mbʋʋ lɛ ciam yaa kalɩzaɣ. Ɛyʋ sɩkɩ lɛ, pʋwɛɛ se pala ɛ-leɣa nɛ pɩsa nɛ ɛ-kalɩzaɣ sʋʋ ɖɩɣa. Patala sɩɖʋ leɣa yɔ, ɛ-kalɩzaɣ wɛɣ nɛ kɔcɔʋ yem, kaanaɣ ɖɩsʋyɛ.
 
Lesi wɛ tɔm naadozo taa : lɛsɩ kɩbanzɩ wɛɛ, lesi kɩdɛkɛdasɩ n̄ɛwɛɛ nɛ piya lesi n̄ɛwɛɛ ɖɔɖɔ. Ɛyaa mba pasʋtʋyʋʋ nɛ pʋcɔ Ɛsɔ yaa-wɛ yɔ, pɛ-lesi kɛŋna lesi kɩbanzɩ. Mba paba tasɩ sɩm kɩbam yɔ, paba lesi payaɣ lesi kɩdɛkɛdasɩ. Mba paba sɩkɩ nɛ patatalɩ pɩnzɩ nɩɩnʋwa nɛ nɛɛlɛ yɔ, paba lesi wɛ ndɩ nɛ akpadɩyaa lesi. Weyi ɛwɛna pɩnzɩ nɩɩnʋwa nɛ nɛɛlɛ nɛ ŋkpaɣ pɩɖɛɛ yɔ payaɣ se akpadɩyʋ.
 
=Ɖɩcalɩɣna lesi kɩdɛkɛdasɩ tɔm yɔɔdʋʋ=
Ɛzɩma palakɩ-sɩ?
Ɛyaa mba patasɩ sɩm kɩbam yɔ, pe-lesi payaɣ lesi kɩdɛkɛdasɩ. Sɩm kɛ sɩm kɛlɛ, mbʋ payaɣ sɩm kɩdɛkɛdɩm ? Toovenum lɛ, ɛyʋ tɔkɔɔ wɩlʋʋ, ɛlɛ, pʋwɛɛ se Ɛsɔ Caabiyuu ɛyaɣ ɛ-ɛyʋ lɛ, ɛyaa-ɩ camɩyɛ yaʋ. Ɛkpaɣ-ɩ ɖiɣɖiɣ e-ɖom taa. Sɩm mbʋ ɖɩyaɣ se sɩm kɩdɛkɛdɩm yɔ, mbʋʋ yɔ : lɩm kpakʋʋ ɛyʋ yɔ, ɛyʋ yɔɔ canʋʋ yaa puhuu nɛ ɛsɩkɩ yɔ, miŋ n̄akʋʋ ɛyʋ nɛ ɛsɩkɩ yɔ, halʋ sɩkʋʋ nɛ lotu yɔ, ɛyʋ ɖɩɣʋ ɛ-tɩ nimiye nɛ ɛsɩkɩ yɔ, lɔɔɖɩyɛ yaa kpokpo yaa cɛɛcɛ makʋʋ ɛyʋ nɛ ɛsɩkɩ yɔ nɛ ɛyʋ tɔlʋʋ tɩʋ nɛ ɛsɩkɩ yɔ. Sɩm ndɩ ndɩ pʋnɛ payaɣ se sɩm kɩdɛkɛdɩm. Ɛyʋ weyi ɛsɩkɩna sɩm pʋnɛ pɩ-taa nabʋyʋ yɔ, yolim taa palakɩ pʋdʋ leɣa. Ɛ-n̄ɩma nɛ e-egbele panɩŋna ɖama nɛ paɖʋ kɩyakʋ nɛ pala e-leɣa. Palakɩ-kɛ yolim taa se tɛʋ ɛkɔɔ nɛ kikpesi ɛzaɣtʋ ńdʋ nɛ pʋɖʋna koozaɣ nɛ kɔ-tɔbʋʋ nɛ wiɖiyi sɩɖʋ ɖɩɣa taa tʋ nɔɔyʋ ɛtaatasɩ pɛ-tɛ sɩm kɩdɛkɛdɩm mbʋʋ sɩbʋnaʋ kaʋ. Kɔyɛ laɖʋ nɔɔyʋ lakɩna pɩdɛ leɣa ŋ́ga. Kɔyɛ laɖʋ ɛnʋ ɛpɩsɩna sɩɖʋ egbele. Pʋ-tɔbʋʋ se ɛnʋ kpakɩɣna sɩɖʋ wondu n̄anaɣ kuluu tɛŋ lɛ. Evemiye kʋɖʋmɖɩyɛ palakɩ leɣa ŋ́ga. Pʋ-tɔbʋʋ se puwiye pakaŋ kaŋga, palɩɩ kɩyakʋ, pahʋ n̄ɔsɩ nɛ pokuli n̄anaɣ. Paapazɩɣ pazɩtʋ. Paamaɣ sɩɖʋ ɛnʋ komoɖe.
 
=Ɛzɩma palakɩ mba patatalɩ paʋ yɔ pe-lesi?=
Mba patatalɩ paʋ yɔ, pɛwɛ tɔm naalɛ taa. Kajalaɣ lɛ, piya wɛɛ, kpaɣ pɩnaɣ kpɛɖɛ nɛ puwolo pɩsɩɩna pɩnzɩ hiu nɛ lʋbɛ. Paba lesi wɛ ndɩ nɛ mba paba wɛna pɩnzɩ hiu nɛ lutozo nɛ puwolo pɩsɩɩna pɩnzɩ nɩɩnʋwa nɛ hiu nɛ nakʋ yɔ. Egbele nɛ sɩɖʋ n̄ɩma panɩɣna ɖama nɛ paɖʋ sɩɖʋ leɣa kɩyakʋ. Palakɩ leɣa nɛ tɛʋ fe lɛ papazɩ pazɩtʋ, paaka kaŋga, paalɩɣ kɩyakʋ, paahʋŋ n̄ɔsɩ, paakuluu n̄anaɣ.
 
Ɛyaa mba pɛwɛna pɩnzɩ hiu nɛ lutozo nɛ puwolo pɩsɩɩna pɩnzɩ nɩɩnʋwa nɛ pɩnzɩ hiu nɛ nakʋ yɔ ɛzɩma palakɩ pe-lesi ?
Palakɩ-sɩ ɖeyiɖeyi ɛzɩ palakʋʋ piya n̄ɩnzɩ yɔ, ɛlɛ, paba ɖeɖe lɛ, pakaŋ kaŋga, palɩɩ kɩyakʋ, pahʋ n̄ɔsɩ pɛtɛ pokuli n̄anaɣ. N̄anaɣ ɖikiliye wiye sɩɖʋ egbele kpakɩɣ e-koohu wondu.
 
=Akpadɩyaa lesi=
Ɛzɩma palakɩ-sɩ?
Lesi nzɩɩ payaɣ kasandʋ lesi. Pɔn̄ɔɔzʋʋ-sɩ nɛ pala-sɩ lɛlaɣ fenaɣ taa. Palakɩ-sɩ lɛlaɣ fenaɣ taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ alɩwaatʋ ńdʋ tɛʋ fɛyɩ, pɩtasɩ ɖɔɖɔ lɛ, haɖaʋ tʋmɩyɛ takɩlɩ. Sɩɖʋ n̄ɩma taa wɛ leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Ɛsɔ tɔsɩ pɛ-ɛyʋ. Pɔyɔɔdʋʋ se pʋdʋ tɛma ɛ-mʋtʋ. Pʋ-tɔbʋʋ se ɛtɔɔ ɛjaɖɛ yɔɔ siŋŋ. Ɛyʋ yɛkɛ pɩyɛ se ɛwɛɣ tam, ɛwɛɛ se ɛkaɣ sɩbʋ. Sɩɖʋ n̄ɩma nɛ sɩɖʋ egbele panɩŋna ɖama nɛ paɖʋʋ pɛ-ɛyʋ leɣa kɩyakʋ. Pʋwayɩ lɛ petiyi nɛ peheyi sɩɖʋ ɛtɩnaa tɩŋa. Ɖoho wena afeŋ se pama so, pasʋsʋʋ, pʋ-tɔbʋʋ se palakɩ ɛza yɔɔ caɣʋ. Ɖoho ana, paa ɛtɩ weyi lɛ ewokina ɛ-nɔndɔʋ tʋ nɛ ɛ-sʋlʋm peeɖiɣa nɛ ɛcalɩsɩna mba pasɩŋna-ɩ ɛ-ɛtɩ yaa ɛ-yɔsɔ sɔŋ libu yɔ pɛ-ɛza. Lɛɛlɛyɔ lɛ, soɖabi lita powokina. Tɛʋ feŋ nɛ soo alɩwaatʋ talɩ ɖanaɣ yɔɔ lɛ, paa ɛtɩ weyi ɛ nɛ e-so nɛ ɛtalɩ ɛcɔɔ ɛ-ɛtɩ yaa ɛ-yɔsɔ ɖɩɣa.
Tɛʋ feŋ lɛ, leɣa kɩyakʋ maɣmaɣ kɛlɛ. Pazɩtʋ wɛɛ. Toovenum lɛ, paatɛma pazʋʋ sɩɖʋ sɩm wiye nɛ pana ɛ-sɩm lɩna ɖenɖe yɔ, ɛlɛ, pʋwɛɛ se leɣa wiye, tanaʋ tʋ nɔɔyʋ ɛlɩɩ nɛ ɛcɛtɩ ɛla pazɩyʋ tʋmɩyɛ nɛ ɛyaa woki pazɩ. Leɣa wiye paa ɛtɩ weyi ɛsaɣ mʋtʋ, ɛtaa tʋ-yɔɔ penim cɔɔ, ɛtɩnɩ tɩ-yɔɔ kelimiye yaa su, pɩ nɛ pu-ɖozi nɛ sʋlʋ pɛyʋ nɛ ewona ɛ-ɛtɩ yaa ɛ-yɔsɔ weyi papayɩ yɔ ɛ-tɛ.
Leɣa kɩyakʋ ɖɛɣ lɛ, paɖʋ kɩyakʋ lɛɛkʋ nɛ paka kaŋga, pʋwayɩ lɛ palɩɩ kɩyakʋ. Pʋpʋ wayɩ lɛ pahu n̄ɔsɩ kɩyakʋ lɛɛkʋ wiye. N̄ɔsɩ ɖɩhʋnɖɛ wiye paa ɛtɩ weyi lɛ ewokina e-kelimiye nɛ ɛ-sʋlʋm peeɖiɣa. Pʋbʋ wayɩ lɛ paɖʋ kɩyakʋ lɛɛkʋ nɛ pokuli n̄anaɣ. N̄anaɣ ɖikuliye wiye sɩɖʋ egbele kpakɩɣ e-koowu wondu nɛ ekpe. Leɣa tɛma lɛ.
 
=Kɩkpalaŋ=
Ɛbɛ payaɣ kɩkpalaŋ?
Ɛyaa mba pɛwɛna pɩnzɩ mɩnʋʋ nɛ pɩkpaɣ pɩɖɛɛ yɔ papaɣ kɩkpalaŋ. Ɛlɛ pʋpɔzʋʋ se ɛyaa mba, pe-nesi tɛɛ ɛwɛɛ. Pʋ-tɔbʋʋ se pɛkɛ n̄ɩm tɩnaa siŋŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pʋpɔzʋʋ mbʋ kɩkpalaŋ taa yɔ, pʋɖɔ pɩdɩɩfɛyɩ. Pakʋʋ kelime sakɩyɛ, pakʋ pʋŋ, pakʋ heŋ nɛ pɛtɛ pakʋ naŋ. Papaɣzɩɣ-sɩ ɛyaa mb ape-lesi ɖɔɖɔ ɛzɩ palakʋʋ akpadɩyaa n̄ɩnzɩ yɔ. Pʋ-tɔbʋʋ se n̄ɩma nɛ sɩɖʋ egbele panɩŋna ɖama nɛ paɖʋ pɛ-ɛyʋ kɩkpalaŋ kɩyakʋ. Paapaɣ kɩkpalaŋ evemiye kʋɖʋmɖɩyɛ ɛzɩ papaɣʋ akpadɩyʋ so yem yɔ. Kpɩtaʋ mpilim pamakɩ soo ana. Mbʋʋ payaɣ se kɩkpalaŋ. Sɔnzɩ nasɩyɛ n̄ɛwɛɛ ɖɔɖɔ nɛ palakɩ-sɩ kɩkpalaŋ paʋ taa.