Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
Nouvel article intitulé "Mandela"
 
ñc Suppression du nom transcrit en kabiyè
Caŋa 1:
Nɛɛlɩsɔɔn Roolilala Mandelaa (Nelson Rolihlahla Mandela), payaɣ e-cejewiye se, "Madiba". Palʋla-ɩ hasɩ yaɖɛ fenaɣ kɩyakʋ hiu nɛ lutozo n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1918 taa Mvezo (Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa). Ɛsɩba saŋayɩŋ fenaɣ kiyakʋ kagbaanzɩ n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1913 taa Yowanɛɛsɩbuur ɛjaɖɛ taa. Nɛɛlɩsɔɔn Mandelaa kɛkɛ Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa politiki laɖʋ nɔɔyʋ. Kajalaɣ caca ŋgʋ pɔtɔ Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa se palɩzɩ ɖɩ-n̄ʋʋdʋ yɔ, ki-ɖeɖe lɛ, tɛyɩtʋ taafɛyɩ ansaayɩnaa nɛ ɛyaa kɩkpɛdaa pɛ-hɛkʋ taa. Caca ŋgʋʋ pɔtɔɔ nɛ palɩzɩ Nɛɛlɩsɔɔn Mandelaa nɛ ɛpɩsɩ ɛjaɖɛ ńɖɩ ɖɩ-n̄ʋʋ tʋ pɩnaɣ 1994 nɛ puwolo pɩsɩɩnɩ pɩnaɣ 1999 n̄ɩŋa. Ɛkɛ ajɛɛ n̄ʋŋ tɩnaa mba palʋba siŋŋ se, tɛyɩtʋ natʋyʋ ɛtaawɛɛ ɛyaa hɛkʋ taa yɔ, pa-taa lɛlʋ. Toovenim lɛ, tokaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ kɛwɛ ansaayɩnaa nɛ ɛyaa kɩkpɛdaa pɛ-hɛkʋ taa Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa. Ansaayɩnaa takpakaɣa ɛyaa kɩkpɛdaa nɛ payaa se pʋyʋ. Tɛyɩtʋ ndʋ tɩɩwɛ ɛyaa hɛkʋ taa mbʋ yɔ, ndʋʋ payaɣ se, aparɩtɛɛyɩdɩ (apartheid).
 
Nɛɛlɩsɔɔn Roolilala Mandelaa (Nelson Rolihlahla Mandela), payaɣ e-cejewiye se, "Madiba". Palʋla-ɩ hasɩ yaɖɛ fenaɣ kɩyakʋ hiu nɛ lutozo n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1918 taa Mvezo (Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa). Ɛsɩba saŋayɩŋ fenaɣ kiyakʋ kagbaanzɩ n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1913 taa Yowanɛɛsɩbuur ɛjaɖɛ taa. Nɛɛlɩsɔɔn Mandelaa kɛkɛ Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa politiki laɖʋ nɔɔyʋ. Kajalaɣ caca ŋgʋ pɔtɔ Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa se palɩzɩ ɖɩ-n̄ʋʋdʋ yɔ, ki-ɖeɖe lɛ, tɛyɩtʋ taafɛyɩ ansaayɩnaa nɛ ɛyaa kɩkpɛdaa pɛ-hɛkʋ taa. Caca ŋgʋʋ pɔtɔɔ nɛ palɩzɩ Nɛɛlɩsɔɔn Mandelaa nɛ ɛpɩsɩ ɛjaɖɛ ńɖɩ ɖɩ-n̄ʋʋ tʋ pɩnaɣ 1994 nɛ puwolo pɩsɩɩnɩ pɩnaɣ 1999 n̄ɩŋa. Ɛkɛ ajɛɛ n̄ʋŋ tɩnaa mba palʋba siŋŋ se, tɛyɩtʋ natʋyʋ ɛtaawɛɛ ɛyaa hɛkʋ taa yɔ, pa-taa lɛlʋ. Toovenim lɛ, tokaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ kɛwɛ ansaayɩnaa nɛ ɛyaa kɩkpɛdaa pɛ-hɛkʋ taa Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa. Ansaayɩnaa takpakaɣa ɛyaa kɩkpɛdaa nɛ payaa se pʋyʋ. Tɛyɩtʋ ndʋ tɩɩwɛ ɛyaa hɛkʋ taa mbʋ yɔ, ndʋʋ payaɣ se, aparɩtɛɛyɩdɩ (apartheid).
 
Nɛɛlɩsɔɔn Mandelaa sʋ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se, "Congrès National Africain" (ANC) yɔ ɖɩ-taa pɩnaɣ 1943 taa. Ɛsʋ ɖɩ-taa se, pɩsa nɛ ɛlʋbɩna tɛyɩtʋ ndʋ tɩwɛ ansaayɩnaa nɛ ɛyaa kɩkpɛdaa pɛ-hɛkʋ taa yɔ. Ŋcɔna Afrɩka nɛ haɖɛ kiŋ ɛjaɖɛ taa yɔ, ansaayɩnaa tɔɖɔɔ patalɩ ɛyaa kɩkpɛdaa, ɛlɛ, ḿba ɖʋna tɛyɩtʋ pa nɛ ɛyaa kɩkpɛdaa pɛ-hɛkʋ taa nɛ ponuutuu-wɛ siŋŋ. Ɛkɔma ɛpɩsɩ tɔmhʋyʋ lɛ, ɛwɛɛ mba palʋkɩ se, ɛyaa ɛtaatɩŋɩɣna heluhelu lakasɩ yɔɔ se, pekisi tɛyɩtʋ paɣtʋ yɔɔ ɖɔm yɔ, pa-taa. Ɛyaa hɛkʋ taa tɛyɩtʋ paɣtʋ ńdʋ, ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se, "Parti national" yɔ, ɖi-kewiyaɣ ɖʋna-tʋ kpaɣna pɩnaɣ 1948 taa. Pekizaa se pataatasɩ "ANC" ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩlʋkɩ se tɛyɩtʋ natʋyʋ ɛtaawɛ ɛyaa hɛkʋ taa yɔ ɖɩ-taŋ nɩʋ pɩnaɣ 1960 taa. Mbʋ labɩna nɛ lʋɖɛ nɖɩ palʋkaɣ se tɛyɩtʋ natʋyʋ ɛtaawɛɛ ansaayɩnaa nɛ ɛyaa kɩkpɛdaa pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩtawazɩ pʋyʋ. Ɛlɛ, Mandelaa ɖaɣnɩ ŋgbɛyɛ ńɖɩ ɖʋʋ pɩnaɣ 1961 taa nɛ ɛkɛ ɖɩ-n̄ʋʋ tʋ. Ŋgbɛyɛ ńɖɩ, ɖɩ-taa n̄ɩma lʋbɩna paɣtʋ ɖoŋ n̄ɩndʋ ndʋ komina nɛ sɔɔjanaa paɖʋwa yɔ siŋŋ, halɩ pakʋyʋʋ tɩ-yɔɔ nɛ kɩn̄azʋʋ. Afrɩka nɛ hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ tɛ polisinaa kpa-ɩ pɩnaɣ 1962 taa. Ɛlɛ, ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se, "CIA" yɔ, ńɖɩ yebina nɛ pakpa-ɩ. Pahʋ ɛ-tɔm "Rivonia" tɛtʋ taa nɛ pɩtɛ lɛ, paɖʋ-ɩ salaka. Pɩkpaɣnɩ mbʋ yɔ lɛ, Mandelaa pɩsɩ mba palʋkɩ se, ɛyaa kɩsɛmaa nɛ kʋhʋlʋmaa nɛ kɩkpɛdaa nɛ sʋtʋ lɩm n̄ɩma pɛwɛɛ kɩmaŋ, tɛyɩtʋ natʋyʋ ɛtaawɛɛ yɔ, pa-kɩlɛmʋʋ. Peeye kedeŋa kpeekpe ajɛɛ sɩna-ɩ ɛ-lʋɖɛ ńɖɩ ɖɩ-lʋbʋ yɔɔ nɛ pɩkɩlɩɣ kɩlʋʋ yɔɔ.