Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Séparation des paragraphes
Kamazina (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Modifications
Caŋa 1:
Mbʋ pɩɩlaba Afrɩka taa payɩ, kpaɣ ɖooo caanaʋ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ sɔnɔ nɛ pɩɖɛɛ yɔ, payaɣ se Afrɩka caanaʋ tɔm. Rooma n̄ɩma n̄aakpaɣ Afrɩka tɛtʋ nɛ tɩ-hayi kiŋ hɔɔlʋʋ ɖeɖe nɛ payaa se Afrɩka. Pʋwayɩ yɔ paya tɛtʋ ńdʋ tɩtɩŋa se Afrɩka. Ɛsɔ halɩn̄ɩnʋ nɔɔyʋ payawaɣ se "Ifri". Ɛnʋʋ Afrɩka n̄ɩma n̄aakpaɣa se pɛ-ɛsɔ. Ɛkɛ Bɛɛrɩbɛɛrɩ n̄ɩma ɛsɔ halɩn̄ɩnʋ.
 
Paa pɩɩla ɛzɩma yɔ, Afrɩka wɩsɩ ɖɩlɩyɛ hɔɔlʋʋ taa ɛyʋ lɛɣ wɛʋ kedeŋa yɔɔ cɩnɛ. Ɛwɛʋ yɔ, pɩtalɩ ɛzɩ pɩnzɩ miiliyɔɔ waa 2,5 mbʋ yɔ. Pʋwayɩ lɛ, ɛyaa ɖɔʋ nɛ pɔɖɔʋ halɩ nɛ pɔkɔɔ pawadɩ Afrɩka tɛtʋ tɩŋa yɔɔ. Pʋcɔ nɛ caanaʋ tɔm paɣzɩ lɛ, lɩŋgamɩŋ sɔsɔŋ nɩɩyɛ kɛwɛ ɛjaɖɛ ńɖɩ payaɣ lɛɛlɛyɔ se sahara yɔ. Pʋwayɩ lɛ, sahara pɩsɩ kan̄ɩmbusuu ɛjaɖɛ. Sahara ɛjaɖɛ ńɖɩ ɖɩtɛyɩna Afrɩka tɛtʋ hɔɔlɩŋ sɔsɔŋ naalɛ. Sahara nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa ajɛya nɛ Sahara nɛ hadɛ kiŋ hɔɔlʋʋ taa n̄ɩna. Afrɩka nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa caanaʋ tɔm nɩɣzɩna Meediteeranii teŋgu caanaʋ tɔm. Ajɛya wena alɛ n̄ɛwɛ Sahara nɛ pɩtɛɛpɩ-tɛɛ hɔɔlʋʋ taa yɔ, alɛ tɔm n̄ɛwɛɛ.
 
Ɖɔɖɔ ɛzɩ kedeŋa kpeekpe naʋ lɛɣzɩtʋ sɔsɔtʋ naadozo mbʋ payaɣ se "tɛkɩniiki" yɔ pʋ-nʋmɔʋ taa yɔ, ḿbʋ ɖɔɖɔ Afrɩka caanaʋ tɔm naanawa. Lɛɣzɩtʋ ńdʋ tiyeba nɛ ɛyʋ wezuu caɣʋ ɖɔɖɔ lɛɣzɩ pɩdɩɩfɛyɩ.
 
* Kajalaɣ lɛ, ɛyʋ lubi miŋ. Elubu-i yɔ, pɩtala pɩnzɩ 800 000 yaa 400 000 mbʋ yɔ. Miŋ yeba nɛ ɛyʋ wezuu caɣʋ lɛɣzɩ pɩdɩɩfɛyɩ.
Caŋa 9:
* Lɛɣzʋʋ nabudozo lɛ anasaayɩ n̄ɩɣtʋ lubu nʋmɔʋ. Mbʋʋ payaɣ se "révolution industrielle". Lɛɣzʋʋ nabudozo n̄ɩmbʋ pʋnɛ piyeba nɛ ɛyʋ tɩlɩ mbʋ payaa se "énergie électrique nɛ énergie fossiles nɛ énergie fissiles yɔ.
 
Afrɩka nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa samaɣ ŋga payaɣ se Pɛɛrɩbɛɛrɩwaa (Berbères waa) yɔ kɛwɛɛ. Ɛyaa mba payaɣ se "Phéniciens waa yɔ pɛlɛɣna kpacayʋʋkpacayɩɣ Berbères waaPɛɛrɩbɛɛrwaa. Paba wayɩ lɛ, Tunisii ɛjaɖɛ taa n̄ɩma n̄akpacayɩ-wɛ. Pʋwayɩ lɛ, RoomRooma n̄ɩma nɛ Arabʋ n̄ɩma kpacayɩna-wɛ. Sɔnɔdaa mbʋyɔ, Afrɩka nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa malɩŋ kɩla ɖɔʋ. Anasaayɩnaa n̄azɩ Afrɩka nɛ hayi kiŋ hɔɔlʋʋ taa ajɛya ɖɔɖɔ.
 
Afrɩka « Sub-saharienne» ajɛya n̄ɔwa nɛ awɛɛna kewiyasɩ ndɩ ndɩ. Ɛlɛ, pɩkɔma kpaɖɩŋ VII taa lɛ, Aaraabʊ ajɛyɛ sʊna a-Ɛsɔ sɛtʊ ŋgbɛyɛ ajɛya ana a-taa nɛ pɩlɛɣzɩ pe-wezuu caɣʊ nɛ pɔ-sɔnzɩ pɩdɩɩfɛyɩ. Ajɛya sɔsɔna nazɩ Afrɩka ajɛya pɩdɩɩfɛyɩ. Kpaɣ pɩnzɩ 1910 nɛ ŋwolo ŋsɩɩna pɩnzɩ 1975 taa Afrɩka ajɛya lʊba nɛ alɩɩ kʊhʊlʊm yomiye taa nɛ piyele awɛɛ a-tɩ yɔɔ.