Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Tɛtʊ kpeekpe taa lɛ, teŋgu na kpɛnda 5.Pa-taa kɛ ɖɩnaɣ Atlantiki teŋgu. Kɩ-tɛ walanzɩ kɛ 106000000km2106.000.000 km2. Pʊyɔ kɛ kɩkɛ teŋgu na mba pakɩlɩ walʊ yɔ pa-taa naalɛ ñɩŋgʊ. Kacalaɣ ñiŋgʊ yɔ [[Pasifiki teŋgu]]. kɩwɛʊ yɔ pɩleɖaa pɩtɩɩfɛyɩ. Pɩlaba pɩnzɩ million waa 180 kɔyɔ. ɛlɛƐlɛ tɛtʊ ñabɩ kacɩɩna nɛ pɩkazɩ nɛ lɩm mbʊ pɩwɛɛ. Atlantiki teŋgu ŋgʊ, kɩwazaɣ na tuuɖe taa mba mba pɛyɛlaɣ nɛ patɩlɩɣ ajɛya nɛ a-yɔɔ nɛ a-taa ñim yɔ. Halɩ nɛ sɔnɔ kɩkɛ nʊmɔʊ ŋgʊ ɛyaa pɩzɔ patiŋɩgɔnɛ pɛtɛzɩɣ ɖama tɛ yɔ.

Lee kɩwɛ, nɛ kɩwɛ, ɛzɩma Atlantiki teŋgu wɛ Amerika nɛ Afro-Eurasie pɛ-hɛkʊ taa. Afro-Eurasie tɔbʊʊ se [[Afrɩka tɛtʊ tɔm|Afrika-Europɩ]] nɛ [[Eerɔpʋ tɛtʋ tɔm|Eerɔpɩ]] nɛ [[Aazii tɛtʋ wandamm|Aasii]] pakɩkpɛndʊʋ. Tɛtʊ kpeekpe yɔɔ teŋgu na kpɛnda 5. Pɛdɛ 5 taa lɩm wɛ salala. Tɛŋgʊnaa mba pɛtɛ kamasɩ tɔm laba kadɛ nɛ pɩkɔna kɔkɔɖɛ pɩtɩfeyɩ. Pɩwɛ ɛzɩ Atlantiki teŋgu nɛ ArctiqueArktiki pɛyɛkʊ taa tɔm yɔ. Atlantiki teŋgu ñatama nɛ pɩyɔɔ. Atlantiki teŋgu nɛ [[Pasifiki teŋgu|Pasifiki]] ñiŋgʊ kɛna mba mba pana nanza ñinba patamna ɖama. Kɩgaʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩcɔŋna kedeŋga yɔ lɩm yɔ yɔ, ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩsɩʊ kamasɩ lɩm taa.

Atlantiki teŋgu ɖalakiŋ wɛ ntɩndɩ ntɩndɩ. Brésil[[Biresiili]] nɛ [[Liiberiya (Liberia)|Liiberiya]] pɛhɛkʊ taa-lɛ pɩwɛ 2848km nɛ [[Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] nɛ [[Marɔkɩ (Maroc)|Marɔkɩ]] lɛ pɩmaɣna kɩlomɛtaa waa 4830.

Atlantiki teŋgu walanzɩ wɛ 82400000km2. Ɛlɛ, yee pɛkpɛdina kɩ-tɛ teŋgu na cikpema kɔyɔ, 92400000km292.400.000 km2.

Papaazɩ Atlantiki teŋgʊ yɔɔ tɔm alɩwaaatʊ ndʊ ɛyaa paazɩ kɩ-tɛ kɩtiiliŋ yɔɔ caaʊ yɔ ɛlɛ lɩm mbʊ pɩtɛzʊ tapaazɩ lɔŋ. Pɩnaŋ mɩnɩʊ ŋga taa kɛ ɛyʊ paazɩ tɛzɩɣ. Eerɔpu[[Eerɔpʋ tɛtʋ tɔm|Eerɔpɩ]] tɛ hayʊ kiŋ ŋgʊ payaɣ se Groeland yɔ kɩhɔɔlʊ kɛ mɛlɛna saya mba pɛkɛ Fayikiŋ mba yɔ, mba mabɩ na palaŋa taa nɛ papazɩ tɛzɩɣ. Pañaɣ pana patalɩ Amerika hɔɔlʊ ŋgʊ pamamaɣ pakʊma hɩɖɛ se Terre–Newe (L’Anse aux Meadows) yaa Vinland.

[[Afrɩka tɛtʊ tɔm|Afrika]] kɩliilinŋ yɔɔlɛ, pɩɩsaŋ tɛzɩʊ. Kpɩyɩŋ saya mba palina Cap Bojador [[Sahara Wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ (Sahara occidental)|Sahara Wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ]] ɛjadɛ ta yɔ, pɩwɛ wɛɛ kaɖɛ se pɛtɛzɩ. Hɔɔlɩŋgʊ patʊʊ kʊ hɩɖɛ se Teŋga Cɩkpendʊ ñiŋgʊ yaa "Mer des ténèbres". Ɖooo pɩnaɣ 1434 taakɛ [[Pɔritigaalɩ (Portugal)|Pɔritigaalɩ]] kpɩyʊ sayʊ weyi payaɣ-ɩ se Gil Eanes yɔ ɛcalɩ Atlantiki teŋgʊ yɔɔ lɩm tɛzɩy nɛ ɛ-mɛlɛ. Ɛpɩza ɛsaa-kʊ nɛ ɛwolonɛ ɛpɩsɩ ɖɔɖɔ. Ɛnʊ calina [[Afrɩka tɛtʊ tɔm|Afrika]] keteŋa cɔʊ kpɛɛɛ nɛ ɛta nɛ ɛkɔɔ ɛtalɩ Indes tɛtʊ taa. Pɩwayɩ lɛ [[Christophe ColombeColomb]] nɛ ɛtaabalaɛ-taabala pacalɩna pombo tɛzɩɣ pɩnaɣ 1492.

[[File:Clouds over the Atlantic Ocean.jpg|thumb|Clouds over the Atlantic Ocean, Salvador, Bahia, Brazil[[Biresiili]].]]