Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
ñc 17 révisions importées : Importing from Incubator
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Photos, liens
Caŋa 5:
| Ɛjaɖɛ tɛ tampaɣ = [[File:Coat of arms of Ghana.svg|75px]]<br>Kana Ɛjaɖɛ tɛ tampaɣ
| image_map = [[File:LocationGhana.svg|190px]]<br>Kana tɛlɛŋa
| official_languages = .[[Englɩsɩɩ kʊnʊŋ]]
| capital = [[Akra (Accra)|Akra]]
| government = .
Caŋa 15:
| cctld = .
}}
'''Kana''' kɛ Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩlyɛ taa ɛjaɖɛ nɛ ɖɩwɛ Kiinee kolɩfɩ cɔlɔ. Ajɛya wena acɔ Kana n,e ata ytɔ ana yɔ: wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa lɛ Togo, wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa lɛ, Kotidivʊwaarɩ, hayɩ kɩŋ lɛ, Purkinaa faso.
 
[[File:Akosombo Dam is spilling water, Ghana.JPG|thumb|Akosombo Dam is spilling water, Ghana]]
Kana tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Akra nɛ Kana wɛ ɖama nɩnaʊ nɛ tɔsʊʊ hʊʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se CEDEAO yɔ ɖɩ-taa. Angilisi tɔm pɔyɔɔdɩɣ nɛ kʊnʊŋ ŋgʊ peeɖe ɛyaa kɩlɩɣ yɔɔdɩɣ yɔ lɛ Twi, pɩkazɩ nɛ liidiya ŋɖɩ pɔtɔkɩ yɔ lɛ Seedi. Frankofonɩ tɔm taa lɛ, Kana eeleyuu mbʊ pɩ-yɔo yɔ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩkɛ ajɛya wena alʊkɩ kpem se Frankofoni ɛwogina nɛɛsɩnda yɔ a-taa.
'''Kana''' kɛ Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩlyɛ taa ɛjaɖɛ nɛ ɖɩwɛ Kiinee kolɩfɩ cɔlɔ. Ajɛya wena acɔ Kana n,e ata ytɔ ana yɔ: wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa lɛ [[Togo]], wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa lɛ, Kotidivʊwaarɩ[[Kootidiivʊwarɩ (Côte d'Ivoire)|Kootidivʊwaarɩ]], hayɩ kɩŋ lɛ, Purkinaa[[Purkina fasoFasoo]].
 
Kana tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se [[Akra (Accra)|Akra]] nɛ Kana wɛ ɖama nɩnaʊ nɛ tɔsʊʊ hʊʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se [[Afrika Wɩsɩɖʋɖʋyɛ Ajɛyɛ Tɔsʋʋ Ŋgbɛyɛ (CEDEAO)|CEDEAO]] yɔ ɖɩ-taa. Angilisi[[Englɩsɩɩ tɔmkʊnʊŋ]] pɔyɔɔdɩɣ nɛ kʊnʊŋ ŋgʊ peeɖe ɛyaa kɩlɩɣ yɔɔdɩɣ yɔ lɛ Twi, pɩkazɩ nɛ liidiya ŋɖɩ pɔtɔkɩ yɔ lɛ Seedi. [[OIF ŋgbɛyɛ|Frankofonɩ]] tɔm taa lɛ, Kana eeleyuu mbʊ pɩ-yɔo yɔ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩkɛ ajɛya wena alʊkɩ kpem se Frankofoni ɛwogina nɛɛsɩnda yɔ a-taa.
Ɖooo lɛ, payawaɣ Kana se Côte d'Or (Gold Coast) nɛ kɩkɔma nɛ kɩhɩɣ kɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ lɛ, pɛlɛdɩ nɛ paya-kʊ se Kana se paɖʊna hɩɖɛ kɛ peeɖe sɔdʊ sɔsɔʊ ŋgʊ payaɣ se Ɖajaa Kwame Nkrumah yɔ.
 
[[File:Technician works at horizontal laminar flow cabinet - Ghana National Genebank at Bunso.jpg|thumb|Technician works at horizontal laminar flow cabinet - Ghana National Genebank at Bunso]]
Kana taa lɛ, sɔdɩŋ sɔsɔŋ weyi ɛlʊba se laŋhɛzɩyɛ nɛ ɖiu ɖiu caaʊ ɛwɛɛ yɔ ɛ-taa kɛlɛ Kwame Nkruma ɛnʊ. Ɛbɛ kaalaba nɛ payaɣ se Côte d'or, mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɖooo lɛ pɩcɔ nɛ Caama mba, Angɩlɩsɩ mba, Holandɩ mba nɛ Fransɩ mba kpacayɩɣ Kana lɛ, Azantɩ kpakaɣ sɩkasɩ nɛ palakɩ lɩtʊ nɛ pɩɩkɛ-wɛ ɛzɩ sɔnzɩ kpataa yɔ. Pɩtasɩ ɖɔɖɔ lɛ, peeɖe sika ŋga payaɣ se oorɩ yɔ kɛwɛ kpem.
 
Ɖooo lɛ, payawaɣ Kana se Côte d'Or (Gold Coast) nɛ kɩkɔma nɛ kɩhɩɣ kɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ lɛ, pɛlɛdɩ nɛ paya-kʊ se Kana se paɖʊna hɩɖɛ kɛ peeɖe sɔdʊ sɔsɔʊ ŋgʊ payaɣ se Ɖajaa Kwame NkrumahNkruma yɔ.
 
[[File:Ghana Rice Processing (5842633716).jpg|thumb|Ghana Rice Processing]]
 
Kana taa lɛ, sɔdɩŋ sɔsɔŋ weyi ɛlʊba se laŋhɛzɩyɛ nɛ ɖiu ɖiu caaʊ ɛwɛɛ yɔ ɛ-taa kɛlɛ Kwame Nkruma ɛnʊ. Ɛbɛ kaalaba nɛ payaɣ se Côte d'or, mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɖooo lɛ pɩcɔ nɛ [[Caama (Allemagne)|Caama]] mba, Angɩlɩsɩ mba, Holandɩ[[Peyibaa (Pays-Bas)|Peyibaa]] mba nɛ Fransɩ[[Fransɩɩ mba kpacayɩɣ Kana lɛ, Azantɩ kpakaɣ sɩkasɩ nɛ palakɩ lɩtʊ nɛ pɩɩkɛ-wɛ ɛzɩ sɔnzɩ kpataa yɔ. Pɩtasɩ ɖɔɖɔ lɛ, peeɖe sika ŋga payaɣ se oorɩ yɔ kɛwɛ kpem.
 
Pɩnaɣ 2004 taa ɖɔɖɔ lɛ, peeɖe ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ kɩpɩnʊ weyi payaɣ-se John Agyekum Kufuor yɔ patasa tɔʊ cacalɛ, ɛnʊ palɩza. Pɩkɔma saŋgayɩŋ fenaɣ pinaɣ 2008 lɛ, patasaɣ caca tɔʊ lɛ, nɛ pɩtaatasɩ John Agyekum Kufuor kɛ warɛ se ɛsɩɩ ɛ-takayɩsɩ ɛlɛ, ɛkʊyɩ kpelaɣ ɖɔɖɔ ɖaaa. Pɔtɔ caca lɛ, palɩzɩ John Atta-Mills se ɛkɛ peeɖe ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ kɩfalʊ.