Lisitɛnsɩtayɩnɩ

Lisitɛnsɩtayɩnɩ kɛna Erɔpʊ ilemiye hɛkʊ taa (nabayɩ tɔŋ se wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa) ɛjaɖɛ naɖɩyɛ. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ teŋgu nakʊyʊ tɔcɔɔ-ɖɩ nɛ kɩta. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ nɛ ɖɩ-wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa nɛ ɖɩ-hadɛ kiŋ lɛ, Suwisii ɛjaɖɛ wɛna piyele nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa nɛ hayʊ kiŋ ɖɔɖɔ lɛ nɖɩ payaɣ-ɖɩ seOtirisii yɔ nɖɩ ŋ̃ɛwɛna. Keteŋga kpeekpe taa lɛ, Lisitɛnsɩtayɩnɩ kɛŋna ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɛyaa kɩlɩɣ hiiwuu ñɩm yɔ nɛ peeɖe ɖɔɖɔ ɛyaa mba petehiɣ tɔma yɔ pakɩla wɛʊ ñɩɩɩ kɛ keteŋga kpeekp taa nɛ pɩnaɣ 2011 taa pakala pɩ-tɛ ɛyaa lɛ, patatalɩ 2,5 kɛ mɩnɩʊ yɔɔ. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ nɖɩ kɩlɩna wɛʊ ñɩɩɩ kɛ ajɛya wena ayɔɔdʊʊ caama kʊnʊŋ yɔ a-taa nɛ nɖɩ ɖɔɖɔ kɩlɩna wɛʊ kɛ Alpɩ waa taa yeli.

Pamaza Lisitɛnsɩtayɩnɩ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-walanzɩ lɛ, panaa se ɖɩ-walanzɩ talɩ 160 km2 nɛ ɖenɖe lɩm wɛɛ yɔ, peeɖe takɩlɩ ɖɔʊ. Ɖooo pɩnaɣ 2013 taa pakalɩ kɩgalʊʊ kɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa lɛ pana ɛyaa ɛzɩ 36 925 yɔ; pʊtɔbʊʊ se papɩzɩɣ pana ɛyaa ɛzɩ 232 yɔ kɛ km2 taa. Hasɩyaɖɛ fenaɣ 12 pɩnaɣ 1806 kɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩmʊ ɖɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ. Payaɣ Lisitɛnsɩtayɩnɩ kewiyaɣ ñʊʊdʊ kɩfalʊ se Hans Adam II nɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛ komina ñʊʊdʊ kɩfalʊ payaɣ se Adrian Hasler.

Kʊnʊŋ ŋgʊ pakɩlʊʊ yɔɔdʊʊ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛ komina tʊma taa nɛ pawɩlʊʊ-kʊ sukulinaa taa ɖɔɖɔ yɔ, ŋgʊ lɛ Caama. Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Faduuzi ɛlɛ ndʊ tɩkɩla walanzɩ yɔ ndʊ lɛ Saanɩ. Yee ɛyʊ ɛsɔɔlaa se ɛyaa nɔɔyʊ kɛ kaŋgalafu yɔɔ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa kɔyɔ, pɩkɛna-ɩ kɩjɛyʊʊ se ɛma +423 ɛ-tɛ kaŋgalafu kpata yɔɔ pʊcɔ ŋɛ ɛɛma pɩtɛ ɛyʊʊ kaŋgalafu nimaɣ mayaɣ. Pakpazʊʊ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛ kɩɖaʊ kɛdɛɛka nɛ pɛtɛ lɛ, pocosuu se Ɛsɔ yɔɔ kɛ, kewiyaɣ ñʊʊdʊ nɛ ɛjaɖɛ. Liidiye nɖɩ pɔtɔkɩ-ɖɩ peeɖe yɔ payaɣ-ɖɩ se suwiisi liidiya.