Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Contenu supprimé Contenu ajouté
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Ajout liens, catégories, photos
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Reordered sections, added photos
Caŋa 3:
Ɖajaa Barack Hussein Obama II, palʋla-ɩ kɩyɛɛna fenaɣ kɩyakʋ naanza n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1961 taa Honolulu ɖoŋiye taa Hawaï egeetiye taa. Ɛkɛ [[Etaazuunii (États-Unis)|Amerika]] tɛtʋ taa ɛjaɖɛ naɖɩyɛ n̄ʋʋdʋ. Ɛnʋ lɛ sɔnɔ [[Etaazuunii (États-Unis)|Amerika]] tɛtʋ ńdʋ tɩ-taa Kewiisi nzɩ sɩkpɛnda kpɛm nɛ payaɣ-sɩ se, [[Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] yɔ, sɩ-ɛjaɖɛ n̄ʋʋdʋ. Ɛlɩ ɛjaɖɛ ńɖɩ, ɖɩ-n̄ʋʋdʋ hiŋ naanza nɛ naanzɩ n̄ɩnʋ lɛ. Kamɩŋ fenaɣ kɩyakʋ naanza n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 2008 taa pɔtɔ caca nɛ palɩzɩ-ɩ nɛ ɛkɛ ɖɩ-n̄ʋʋdʋ. Pɩkɛ ɛ-kajalaɣ kpelaɣ kpaɣʋ kɛlɛ. Kamɩŋ fenaɣ kɩyakʋ loɖo n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 2012 n̄ɩŋa taa ɖɔɖɔ lɛ, patasɩ tɔʋ caca nɛ paɖaɣnɩ-ɩ lɩzʋʋ nɛ ɛkɛ ɖɩ-n̄ʋʋdʋ halɩ nɛ sɔnɔ.
 
Ɛ-caa kɛ ɛyʋ kɩkpɛdʋ, palʋlɩ ɛlɛɛ [[Keniya (Keniya)|Keniya]] ɛjaɖɛ taa. E-ɖoo n̄ɛkɛ kʋhʋlʋm, palʋlɩ ɛlɛɛ [[Etaazuunii (États-Unis)|Amerika]] tɛtʋ taa, Kansas ɖoŋiye taa [[Irɩlandɩ (Irlande)|Irɩlandɩ]] liɖe taa. Barack Hussein Obama II kɛ [[Afrɩka tɛtʊ tɔm|Afrika]] tʋ, ɛtɛ ɛkɛ [[Etaazuunii (États-Unis)|Amerika]] tʋ. Ɛnʋʋ lɛ, kajalaɣ [[Afrɩka tɛtʊ tɔm|Afrika]] tʋ weyi ɛkpaɣ kpelaɣ [[Etaazuunii (États-Unis)|Amerika]] tɛtʋ taa Kewiisi nzɩ sɩkpɛndaa kpɛm nɛ payaɣ-sɩ se, [[Etaazuunii (États-Unis)|Amerika]] yɔ sɩ-ɛjaɖɛ taa. Ɛwɛ wazaɣ siŋŋ [[Etaazuunii (États-Unis)|Amerika]] n̄ɩma mba pɔtɔ caca nɛ palɩzɩ-ɩ yɔ nɛ kedeŋa kpeekpe pɛ-ɛsɩndaa.
 
[[File:Obama family portrait in the Green Room.jpg|thumb|Ɖajaa Barack Obama nɛ ɛ-halʋ nɛ ɛ-pɩya naalɛ]]
 
Hawaï egeetiye taa palʋla-ɩ, ɛlɛ, [[Indonezi (Indonesie)|Indonesi]] tɛtʋ taa ɛcaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛpaɣlɩ. Ɛlaba e-sukuli kɩtɛzʋʋ Kolumbia tɛtʋ taa. Peeye ɛmʋ sukuli kɩtɛzʋʋ taa takayaɣ sɔsɔɔ. Ɛmʋ ɖɔɖɔ Ɛyʋ waɖɛ yɔɔ kandɩyʋʋ sukuli labʋ takayaɣ. Ɛkɛ [[Afrɩka tɛtʊ tɔm|Afrika]] tʋ kajalaɣ tʋ weyi ɛcɔna tʋmɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ payaɣ se, "Harvard Law Review" yɔ, ɖɩ-tʋma yɔɔ pɩnaɣ 1990 n̄ɩŋa taa. Tʋmɩyɛ ńɖɩ, palaba-ɖɩ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa tɛyɩtʋ kɛwɛ ɛyaa kɩkpɛdaa nɛ ansaayɩnaa pɛ-hɛkʋ taa pɩkɔɔ pɩtalɩ pɩnaɣ 1960 taa yɔ, ɖɩ-taa.
 
Ɛɛkɛ weyi ɛsɩma aŋgba ɖʋʋ siŋŋ nɛ eɖiyiɣ-yɛ yɔ. Pɩnaɣ 1980 taa ɛlakaɣ tʋmɩyɛ ńɖɩ Chicago tɛtʋ nɛ hadɛ kiŋ hɔɔlʋʋ taa. Ɛlɩna Harvard tɛtʋ taa wayɩ lɛ, ɛkɛ tɔmhʋyʋ. Pʋbʋ wayɩ lɛ, ɛkɛ wɩlɩyʋ sɔsɔ Chicago sukuli kɩtɛzʋʋ taa, pɩnaɣ 1992 nɛ puwolo pɩsɩɩna pɩnaɣ 2004 n̄ɩŋa taa. Ɛwɩlaɣ ɛzɩma mbʋ pʋwɛɛ se, komina ɛkpaɣ paɣtʋ yɔ nɛ ɛzɩma mbʋ pʋwɛɛ se ɛyaa ɛn̄am-tʋ yɔ.
 
Pɩnaɣ 1996 taa Barack Obama sʋ politiki nʋmɔʋ taa. Pɔtɔ caca nɛ palɩzɩ-ɩ se ɛkɛ paɣtʋ lɩzɩyaa n̄ʋʋdʋ Illinois tɛtʋ taa. Ɛlaba peeye tʋmɩyɛ nɖɩɩ kpaɣ pɩnaɣ 1997 n̄ɩŋa nɛ puwolo pɩsɩɩna pɩnaɣ 2004 n̄ɩŋa. Pɩnaɣ 2000 n̄ɩŋa taa lɛ, ɛɛsɔla se, palɩzɩ-ɩ nɛ ɛkɛ mba pa nɛ paɣtʋ lɩzɩyaa pɛkpɛndʋʋ nɛ palakɩ tʋmɩyɛ paɣtʋ ndɩ ndɩ lɩzʋʋ nʋmɔʋ taa yɔ. Ɛlɛ, pɩtala ḿbʋ. Ɛlɛ, pɩnaɣ 2004 n̄ɩŋa taa lɛ, palɩzɩ-ɩ nɛ ɛwɛɛ Kewiisi nzɩ sɩkpɛnda kpɛm nɛ payaɣ-sɩ se, [[Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] yɔ sɩ-paɣtʋ lɩzɩyaa taa. Barack Obama yeba nɛ patɩlɩ-ɩ ɛjaɖɛ taa alɩwaatʋ ndʋ ekizaa se [[Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] sɔɔjanaa ɛtaawolo [[Irakɩ]] ɛjaɖɛ taa se palakɩ you ɛzɩ George W. Bush kɔsɔɔlʋʋ yɔ. Ɛyɔɔdɩ ɖɔɖɔ tɔm natʋyʋ nɛ pɩlɩzɩ keɣlee nɛ pʋwɩlɩ mbʋ ɛkɛwa yɔ. Tɔm ńdʋ, ɛyɔɔdɩ-tʋ alɩwaatʋ ndʋ palɩzɩ John Kerry se ɛkɛ kanjidaa nɛ paalɩzɩ-ɩ nɛ ɛkɛ [[Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] ɛjaɖɛ n̄ʋʋdʋ yɔ. Ɛ-tɔm ńdʋ, tɩ-yɔɔ pɩtɩŋnaa nɛ pasɩmɩ-ɩ ɛjaɖɛ ńɖɩ ɖɩ-taa kajalaɣ sɩm.
Ligne 25 ⟶ 21 :
Ɖomaɣ fenaɣ kɩyakʋ naanzɩ n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 2011 taa ɛyɔɔda se, ɛnʋ kɛ kanjiida caca ŋgʋ pɔkɔŋ-kʋ tɔʋ pɩnaɣ 2012 taa se palɩzɩ [[Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] ɛjaɖɛ n̄ʋʋdʋ kɩfalʋ yɔ. Ɛ nɛ Ɖajaa Mitt Romney palʋbɩna kpelaɣ ŋ́ga kɔ-yɔɔ. Pɔtɔ caca ŋgʋʋ kamɩŋ fenaɣ kɩyakʋ loɖo n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 2012 taa. Ɛyaa 332 lɩzɩna-ɩ se ɛɖaɣnɩ kɛʋ [[Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] ɛjaɖɛ n̄ʋʋdʋ kɩfalʋ nɛ ɛyaa 206 n̄alɩzɩna Ɖajaa Mitt Romney. Pʋ-tɔbʋʋ se, ɛyaa mɩnʋʋ yɔɔ lɛ, ɛyaa 51 lɩzɩna-ɩ. Yee ḿbʋ, ɛnʋʋ [[Etaazuunii (États-Unis)|Etaazuunii]] n̄ɩma lɩza pɩnaɣ 2012 taa se ɛɖaɣnɩ kɛʋ pɛ-ɛjaɖɛ n̄ʋʋdʋ.
 
==E-cejewiye, ɛ-pɩcatʊ nɛ e-evebutu==
===Ɛ-caa hɔʊ===
Ɛ-caa kɛ ɛyʋ kɩkpɛdʋ, palʋlɩ ɛlɛɛ [[Keniya (Keniya)|Keniya]] ɛjaɖɛ taa.
 
===E-ɖoo hɔʊ===
E-ɖoo n̄ɛkɛ kʋhʋlʋm, palʋlɩ ɛlɛɛ [[Etaazuunii (États-Unis)|Amerika]] tɛtʋ taa, Kansas ɖoŋiye taa [[Irɩlandɩ (Irlande)|Irɩlandɩ]] liɖe taa.
 
==Ɛ-pɩcatʊ nɛ e-evebutu==
Hawaï egeetiye taa palʋla-ɩ, ɛlɛ, [[Indonezi (Indonesie)|Indonesi]] tɛtʋ taa ɛcaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛpaɣlɩ.
 
===Pɩkɛ hɔʊ ŋgʊ kɩɖaɣnɩ kpɛndʊʊ yɔ===
 
===E-liɖe===
 
==E-sukuli nɛ ɛ-tʊmɩyɛ==
==E-sukuli nɛ ɛ-kajalaɣ tʊmɩyɛ(1983-1985)===
Hawaï egeetiye taa palʋla-ɩ, ɛlɛ, [[Indonezi (Indonesie)|Indonesi]] tɛtʋ taa ɛcaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛpaɣlɩ. Ɛlaba e-sukuli kɩtɛzʋʋ Kolumbia tɛtʋ taa. Peeye ɛmʋ sukuli kɩtɛzʋʋ taa takayaɣ sɔsɔɔ. Ɛmʋ ɖɔɖɔ Ɛyʋ waɖɛ yɔɔ kandɩyʋʋ sukuli labʋ takayaɣ. Ɛkɛ [[Afrɩka tɛtʊ tɔm|Afrika]] tʋ kajalaɣ tʋ weyi ɛcɔna tʋmɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ payaɣ se, "Harvard Law Review" yɔ, ɖɩ-tʋma yɔɔ pɩnaɣ 1990 n̄ɩŋa taa. Tʋmɩyɛ ńɖɩ, palaba-ɖɩ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa tɛyɩtʋ kɛwɛ ɛyaa kɩkpɛdaa nɛ ansaayɩnaa pɛ-hɛkʋ taa pɩkɔɔ pɩtalɩ pɩnaɣ 1960 taa yɔ, ɖɩ-taa.
===Chicago (1985-1988)===
 
===Harvard (1988-1991)===
Ɛɛkɛ weyi ɛsɩma aŋgba ɖʋʋ siŋŋ nɛ eɖiyiɣ-yɛ yɔ. Pɩnaɣ 1980 taa ɛlakaɣ tʋmɩyɛ ńɖɩ Chicago tɛtʋ nɛ hadɛ kiŋ hɔɔlʋʋ taa. Ɛlɩna Harvard tɛtʋ taa wayɩ lɛ, ɛkɛ tɔmhʋyʋ. Pʋbʋ wayɩ lɛ, ɛkɛ wɩlɩyʋ sɔsɔ Chicago sukuli kɩtɛzʋʋ taa, pɩnaɣ 1992 nɛ puwolo pɩsɩɩna pɩnaɣ 2004 n̄ɩŋa taa. Ɛwɩlaɣ ɛzɩma mbʋ pʋwɛɛ se, komina ɛkpaɣ paɣtʋ yɔ nɛ ɛzɩma mbʋ pʋwɛɛ se ɛyaa ɛn̄am-tʋ yɔ.
===Chicago (Ɖooo pɩnaɣ 1991 taa)===
 
==E-wezuu caɣʊ nɛ ɛzɩma mbʊ ɛ-hɔʊ sɩna-ɩ yɔ==
==Politiki tʊmɩyɛ nɖɩ ɛlaba e-egetiye taa yɔ (1994-2004)==
==Ɛ-ɛjaɖɛ taa tʊmɩyɛ nɖɩ ɛlaba yɔ (2004-2008)==
==Pɩnaɣ 2008 ̃nɩŋganɩŋga taa caca ŋgʊ pɔtɔɔ se palɩzɩ Etaazuuni ɛjaɖɛ ̃nʊʊdʊñʊʊdʊ yɔ ==
===Cacanaa cikpema mba pɔtɔɔ yɔ===
===Liidiye nɖɩ ɛlabɩna ɛ-kampaãnɩ yɔ===
===Kampaãnɩ ŋgʊ ɛlaba se palɩzɩ-ɩ nɛ ɛkɛ Etaazuunii ɛjaɖɛ ̃nʊʊdʊñʊʊdʊ yɔ===
===Kamɩŋ fenaɣ kɩyakʊ naanza (4), pɩnaɣ 2008 taa caca ŋgʊ pɔtɔɔ yɔ)===
===Mba pɔɖɔka kewiyaɣ kpaɣ kamɩŋ fenaɣ, pɩnaɣ 2008 taa nɛ puwolo pɩsɩɩnɩ kɔlaɣ fenaɣ 2009 se pʊcɔ pɔtɔ caca yɔ)===
==Pɔtɔʊ caca se palɩzɩ Amerika ɛjaɖɛ ̃nʊʊdʊ yɔ==
Ligne 49 ⟶ 54 :
===E-politiki ɛjɛya lɛɛna yɔɔ===
====Ndʊ Kɛɛrɩ tɛtʊ yɔɔdaa yɔ====
====Ndʊ Siini ɛjaɖɛ ̃nɔyɔɔdaanɔyɔɔdaa yɔ====
====Ɛlʊkʊna ɛtɛlɛm waa yɔ====
===Ɛ-ɑjaɖɛajaɖɛ nɛ ɛ-samaɣ===
====NASA====
====Pɔhɔŋʊʊ ɛyʊ nɩŋgbaŋʊʊ se kɩcɛ yɔ====