Ŋñɩtɩɩɩ pe tɛ tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ

Pʋdʋnaa ŋñɩtɩɩɩ pe tɛ tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ kɛŋna tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ lɛɣtʋ piliŋa ŋga kɛkpɛlɛkɩɣ nɛ kañɩnɩɣ se katɩlɩ pʋdʋnaa cikpema wuɖuwuɖu waa mba pɛwɛ paa tomnaɣ wonuu ŋgʋ lɛ kɩ-taa yɔ.

Pʋyʋnaa ŋñɩtɩɩɩ pe tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ lɛɣtʋ piliŋa ŋga ɖɔɖɔ kañɩnɩɣna nɛ katɩlɩ pʋdʋnaa cikpema wuɖuwuɖu waa mba pɛwɛ cɛkasɩ lɩzɩtʋ waa taa yɔ.

Lɛɣtʋ piliŋa ŋga kañɩnɩɣ ɖɔɖɔ se katɩlɩ pʋdʋnaa cikpema wuɖuwuɖu waa mba pɛwɛ wondu ndɩ ndɩ ndʋ tɩ-taa yɔ pa-lakasɩ tɩŋa wondu ndɩ ndɩ ndʋ tɩ-taa. Payaɣ lɛɣtʋ piliŋa ŋga nabʋyʋ taa se hola sɔsɔna tɛ tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ. Payaɣ-kɛ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pʋdʋnaa ŋñɩtɩɩɩ waa sakɩyɛ fɛyɩ.

Pʋdʋnaa ŋñɩtɩɩɩ pe tɛ tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ kɛŋna tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ lɛɣtʋ piliŋa ŋga kɛkpɛlɛkɩɣ nɛ kañɩnɩɣ se katɩlɩ pʋdʋnaa cikpema wuɖuwuɖu waa mba pɛwɛ paa tomnaɣ wonuu ŋgʋ lɛ kɩ-taa yɔ.

Pʋyʋnaa ŋñɩtɩɩɩ pe tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ lɛɣtʋ piliŋa ŋga ɖɔɖɔ kañɩnɩɣna nɛ katɩlɩ pʋdʋnaa cikpema wuɖuwuɖu waa mba pɛwɛ cɛkasɩ lɩzɩtʋ waa taa yɔ.

Lɛɣtʋ piliŋa ŋga kañɩnɩɣ ɖɔɖɔ se katɩlɩ pʋdʋnaa cikpema wuɖuwuɖu waa mba pɛwɛ wondu ndɩ ndɩ ndʋ tɩ-taa yɔ pa-lakasɩ tɩŋa wondu ndɩ ndɩ ndʋ tɩ-taa.

Payaɣ lɛɣtʋ piliŋa ŋga nabʋyʋ taa se hola sɔsɔna tɛ tomnaɣ kpɛlɛkʋʋ. Payaɣ-kɛ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pʋdʋnaa ŋñɩtɩɩɩ waa sakɩyɛ fɛyɩ.

Pɩnaɣ ŋga kedeŋa kpeekpe tɔkaɣ tomnaɣ tɛ kazandʋ yɔɔ, lɛɣtʋ kpɛlɛkɩyaa ñɩnaa se pana se ɛbɛ nɛ ɛbɛ wɛ wonuu taa. Pɩnaɣ 2005 ñɩŋa taa pamaɣzaa nɛ palɩzɩ wondu ndʋ ndʋ tɩwɛ wonuu taa yɔ tɩ-kpata.

Ɛlɛ, pɩnaɣ 2014 ñɩŋa taa panɩnɩ ɖama nɛ petisi pɔ-tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Mbʋ payaɣ se higgs tɛ boson yɔɔ ñɩnɩyaa nawa nɛ pɩsɩna nɛ papɩzɩ panɩnɩ ɖama nɛ palɩzɩ wondu ndʋ ndʋ tɩwɛ wonuu taa yɔ tɩ-kpata.