Harvard sukulɩ kɩtɛzʊʊ

Harvard sukuli kɩtɛzʊʊ (Harvard University), yaa kɛlɛʊ taa payaɣ se Harvard, kɩkɛ Amerika mɛwɛ mantɩyɔɔ sukuli kɩtɛzʊʊ nɛ kɩwɛɛ Cambridge tɛtʊ taa, Boston kɩjaʊ yɔɔ tɛtʊ natʊyʊ lɛ mbʊ yɔ, Massachusetts taa. Patʊlɩ-kʊ aloma fenaɣ kɩyakʊ 28 pɩnaɣ 1636, pɩkɛ sukuli ŋgʊ kɩ-taa pawɩlɩɣ sukuli sɔsɔʊ tɔm, kɩkɛ ɖɔɖɔ ŋgʊ kɩkɩlɩ pɩnʊʊ yɔ kɛ Amerika taa. Kɩ-taa sukuli piyaa sɔsɔsɩ 70 mbʊ yɔ hiɣ Nobel liidiye kɩhɛyʊʊ.

Sukʊlɩ kɩ-taa wɩlɩyaa kpɛnda 2497 nɛ pawɩlɩɣ sukuli piyaa 6715 kɛ kajalaɣ tindimiye (Ɛnglɩsɩ kʊnʊŋ taa undergraduate) nɛ sukuli piyaa sɔsɔsɩ tindimiye naalɛ tɛ kɛ ɛyaa 12424 (graduate). Pɩkɔma pɩnaɣ 2004 lɛ pakalɩɣ ajɛyɛ lɛɛna taa sukuli piyaa nzɩ sɩkɔma kɩ-taa kɔyɔ pɛkpɛndɩ sukuli piyaa 132, palɩna ajɛyɛ ndɩ ndɩ taa.

Kɔlɛɛzɩ ŋgʊ keekee ɛzɩ ɖɩsɩm-kʊ sɔnɔ yɔ, patʊlɩ-kʊ pɩnaɣ 1636, pɩtɩŋna paɣtʊ lɩzɩyaa caja nakʊyʊ yɔɔ Massachusetts tɛtʊ taa (Massachusetts Bay Colony). Paya-kʊ hɩɖɛ se Harvard pɩlɩna mbʊ paɖʊ hɩɖɛ John Harvard, Charlestown tʊ, ɛɛkɛ pastor siɣsiɣ tʊ weyi pɩnaɣ 1638 eyebina ɛ-takayasɩ kɩkalɩsɩ ɖɩɣa nɛ ɛ-ñɩm hɔɔlʊʊ kɛ sukuli kɩfalʊʊ ŋgʊ yɔ. Kɩ-tɛ pazɩtʊ alɩwaatʊ taa lɛ, sukuli piyaa sɔsɔsɩ kaakpɛnda nakʊ yeke nɛ wɩlɩyʊ kʊyʊm, Nathanel Eaton.

Sukuli ɖɩna paɣlʊʊ mbʊ lɛ, wɩlɩtʊ wɛɛ ndɩ ndɩ nɛ wɩlɩyaa sɔsaa kɔŋ sakɩyɛ sakɩyɛ, pa-taa kɔyɔ keɣsi tʊ Henry Longfellow (1807-1882) nɛ James Russell Lowell (1817-1891), ɛyʊ yɔɔ lɩmaɣza wɩlɩyaa William James (1842-1910), George Santayana (1863-1952) nɛ ɖɔɖɔ lɛɣtʊ tʊmɩyɛ tɩlɩyʊ Louis Agassiz (1807-1873).