Liibii
Liibii kɛna Afrika nɛ hayʊ kiŋ ɛjaɖɛ nɛ ɖɩwɛ ajɛya wena awɛ Maagrɛbɩ taa yɔ. Liibii nɛ hayʊ kiŋ lɛ, Mediteraanee teŋgu, wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa lɛ Alzeerii nɛ Tunizi, Hadɛ kiŋ lɛ Niizɛɛrɩ nɛ Caadɩ, pɩkazɩ nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa lɛ Liibii sɩ kamaɣ nɛ Suudaŋ nɛ Egipiti.
| Liibii Libye | |||
 Liibii tɛlɛŋa | |||
| |||
| Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ: | Araabɩ | ||
| Tɛtʋ sɔsɔtʋ: | Tripoli | ||
| Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ: | . | ||
| Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ: | Ɖajaa Fayez al-Sarraj | ||
| Ɛjaɖɛ walanzɩ: | 1,759,541 km² | ||
| Samaɣ ñʋʋ: | 6,411,776 (2015) | ||
| Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ: | 3.55 km² | ||
| Internet nimaɣ: | . | ||
.svg)
.svg)
Walanzɩ taa lɛ, ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩkɛ naanza ñɩŋɖɛ Afrika taa nɛ 18 ñɩnɖɛ keteŋga kpeekpe taa. Ɖɩwalanzɩ taa maɣna 1 759 540 km2. Peeɖe ɛyaa makɩɣna ɛzɩ miliyɔɔnaa looɖo yaa litoozo yɔ. Tɛtʊ sɔsɔtʊ kɔyɔ Tiripoolii nɛ ɛyaa kpɛndɩ miliyɔɔnaa kʊɖʊmʊʊ nɛ kutokiŋ litoozo. Pʊwayɩ lɛ Pɛŋgazɩ (650 000), Misirata (350 000) nɛ Ɛlɩ-Beyida (250 000). Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-ñɩm kpilina karazɩm yɔɔ.
Liibii mʊ kɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ kɛ mɩnzɛma fenaɣ pɩnaɣ 1949. Weyi ɛɛɖa kelaɣ yɔɔ caɣʊ yɔ ɛnʊ lɛ Wiyao Idris Ier. Ɛ-hɩɖɛ sɔsɔyɛ kɔyɔ Sidi Muhammad Idris al-Mahdi al-Sanoussi.
Pɩnaɣ 1969 kɛ Ɖiiyu Mouammar al-Kadhafi kʊ ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ Idris Ier nɛ ɛkpaɣ kpelaɣ nɛ eɖiyu ɛ-ɛjaɖɛ ɛzɩ Egipiti ɛjaɖɛ ñɩnʊ Gamal Abdel Nasser yɔ.
Kpaɣ lɛlaɣ fenaɣ 2011, mba pakaɖɩɣna kewiyaɣ yɔ papazɩ ñɩnɩɣ se pʊwɛ ɛzɩmaa yɔ Kadhafi kʊyɩ kpelaɣ yɔɔ. Ñam ñam lakasɩ la nɛ minisri weyi ɛcɔŋna tɔm hʊʊ yɔɔ yɔ pasɩ-ɩ kpelaɣ yɔɔ se ɛcɔna ɛjaɖɛ yɔɔ nɛ ɛɛñɔɔzɩ takayasɩ ɖʊzʊʊ. Pɩla mbʊ nɛ hɛɛɛ hɛɛɛ pɔkɔɔ pehiu Mouammar al-Kadhafi pakpa-ɩ nɛ pakʊ-ɩ aliwaatʊ ndʊ ɛcaɣ se ese nɛ ɛmɛlɩ Siriti yɔ.
| Afrɩka |
| Afrika Hadɛ kiŋ • Alizeerii • Aŋgoola • Caadɩ • Cibuuti • Egipiti • Eriitree • Etiyoopii • Kaabɔɔ • Kambii • Kameruni • Kana • Kapʊvɛɛrɩ • Keniya • Kinee-Ekwatoriyaaalɩ • Kinee-Konakrii • Kinee-Pɩsaʊ • Kootidiivʊwarɩ • Koŋo Kinsasa • Kɔngoo-Pirazaaviili • Lezoto • Liiberiya • Liibii • Maalii • Madakasɩkarɩ • Malawii • Marɔkɩ • Moozambiki • Moritaanii • Naajeeriya • Namibi • Nizɛɛrɩ • Peenɛɛ • Purkina Fasoo • Purundi • Pɔcɩwaanaa • Ruwandaa • Sahara Kañɩnbʊsaɣ • Santrafri • Senegaalɩ • Siyeera –Leyɔnɩ • Soomaali • Sudaanɩ • Suudanɩ Hadɛ • Suwaaziilandɩ • Sambii • Sɩmbaabuwe • Tanzanii • Togo • Tuniizii • Ugandaa |