Parɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 56 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Ba. Pana parɩyɔm tɛ ɔkɩsɩzɛnɩ pɩnaɣ 1774 pɩtɩŋna Carl Wilhelm Scheele yɔɔ kɛ maganɛzɩ tɛ ɔkɩsɩzɛnɩ naalɛ tʊ tɛ ñɩɣlɩm tɛtʊ taa. Humphry Davy lɩzɩ-ɩ eyeke kɛlɛ Guntz ñɔɔzɩ cɩɖɩ cɩɖɩ pɩnaɣ 1901. Pakpa tɔmpiye parɩyɔm nɛ ɖoŋ pɩlɩna krɛkɩ kʊnʊŋ nɛ pʊ-tɔbʊʊ ɛwɛ yuŋ.

Parɩyɔm tɛ ɖɔm ŋñɩɩ (asɛtatɩ, karɩbɔnatɩ, klɔratɩ, kɩlɔrɩ, hɩdrɔsɩdɩ, nɩtratɩ, ɔkɩsɩzɛnɩ, pɛrɩkɩlɔratɩ, pɔlɩsʊlɩfʊrɩ nɛ sʊlɩfʊrɩ), palakɩ-wɛ nɛ tʊmɩyɛ nɛ polukina wondu sakɩyɛ kɔzɩ kɔzɩ kɛlɛm kɛlɛm takayɩhatʊ, foɖo foɖo num ɖoŋ ñɩmbʊ, añɩnɩŋ caɖasɩ nzɩ ɖɩyaɣna anasaayɩ taa sɩzɩ fɛɛrɩ yɔ, cʊŋ ɖeɣsi, malaa ɖesiɣ nɛ fɛrɩnɩ nɛ mɩzasɩ tɛtʊ, palakɩ parɩyɔm ɖɔm pɩtɩŋna parɩyɔm ŋgʊ kʊ-pʊtʊnaa yɔɔ kɛnɛ, ɛzɩ yee ntiɣta parɩyɔm ñɩɣlɩm ñɩŋʊ yɔ kʊmʊʊ miŋ nɛ paapɩzɩɣ peɖeziɣ miŋ ɛnʊ nɛ lɩm mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɩdrɔzɛnɩ ŋgʊ kɩwɛ pɩ-taa yɔ kɩpɩzɩɣ kʊmʊʊ miŋ yaa kɩmɩzɩ.

Parɩyɔm wɛ sɔtʊ piŋ nɛ sɔtʊ ndʊ tɩwɛ ɛyʊ yɔɔ kɔyɔ ɛnɩɣ ɛ-tɩ taŋ kpaɣ ɛzɩ lotu ñɩŋanzɩ siŋ, calɩm kahʊyaɣ, ñamɩyɛ tɛ calɩm hosi kʊdɔmɩŋ ndɩ ndɩ. Sɔtʊ ndʊ tɩpɩzɩɣ tɩkɔna ɛyʊ sɩm, pɩkɛna pʊtʊma feziŋ ɛɛtalɩ-ɩ yaa pɩkɔna-ɩ kaɖɛ naɖɩyɛ laŋɩyɛ hɔɔlʊʊ taa.

Parɩyɔm wɛ ndɩ ndɩ, nabʊyʊ taa lɛ, pana-ɩ lɛ, ɛzɩ ɖɔm yɔ. Yee ŋliba parɩyɔm kɔyɔ, kʊyɔɔlɩɣ kɛlɛ parɩyɔm pɩsɩ kɩcaɣ ɛyʊ toma ndɩ ndɩ taa kɔzɩ kɔzɩ mɔɔ taa. Ɛzɩ parɩyɔm ɖɔm naa sakɩyɛ yɔlʊʊ lɩm taa yɔ, kpɩna pɩzɩɣ nɛ añɔʊ pɩ-tɛ lɩm mbʊ. INRS laba tʊmɩyɛ yuŋ yɔɔ, holaa nɛ anasaayɩ holaa lɛ, pana se pakɩlɩɣ dʊʊ parɩyɔm pɩ-tɛ kpɩna ana yɔ a-tɛ hɔ kɩlɩɣ paɣlʊʊ nɛ pɩkɔŋna sɩm sakɩyɛ.