Ruwandaa
Ruwandaa ɛjaɖɛ wɛ kedeŋa yɔɔ aŋgba sakɩyɛ taa. Ɖɩwɛ ajɛya kpɛndʊʊ ŋgbɛyɛ taa (ONU). Ɖɩtɛ ɖɩwɛɛ Afrɩka ajɛya kpɛndʊʊ ŋgbɛyɛ taa (UA). Pɩnaɣ 2007 ñɩŋga taa ɖɩsʊ Afrɩka ajɛya kpɛndʊʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-taa.
| Ruwandaa Ruanda | |||
 Ruwandaa tɛlɛŋa | |||
| |||
| Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ: | . | ||
| Tɛtʋ sɔsɔtʋ: | . | ||
| Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ: | . | ||
| Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ: | Ɖajaa Paul Kagame | ||
| Ɛjaɖɛ walanzɩ: | 26,338 km² | ||
| Samaɣ ñʋʋ: | 11,262,564 (2015) | ||
| Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ: | 445 km² | ||
| Internet nimaɣ: | . | ||
Ɖɩwɛ ɖɔɖɔ Afrɩka nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ ajɛya ŋgbɛyɛ taa (CAE). Ɖɩwɛ ɖɔɖɔ Kedeŋa kpeekpe ajɛya wena ayɔɔdʊʊ Fransɩɩ kʊnʊŋ yɔ, a-ŋgbɛyɛ taa (OIF). Ɖɩwɛ ɖɔɖɔ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se «Commonwealth of Nations » yɔ ɖɩ-taa.
Pɩnaɣ 1962 ñɩŋga taa Ruwandaa lɩ ɖi-yomiye taa.
Kinyarwanda kʊnʊŋ pɔyɔɔdʊʊ Ruwandaa ɛjaɖɛ taa. Ɖɩ-ɛyaa wɛ piyisi hɛkɩŋ taa. Pakʊ Tuuji samaɣ pɩdɩɩfɛyɩ Ruwandaa ɛjaɖɛ taa. Kigiluu tɔm ndʊ tɩkɛŋna Ruwandaa tɔm ndʊ paasɔʊ tɩ-yɔɔ kaʊ yɔ. Pɩnaɣ 1994 taa, kpaɣ ɖomaɣ fenaɣ nɛ puwolo pɩtalɩ hasɩyaɖɛ fenaɣ taa kigiluu ŋgʊ kɩlaba.
Ruwandaa caanaʊ tɔm ñɔɔzɩ
Pʊcɔ anasaayɩ talʊʊ Ruwandaa ɛjaɖɛ taa alɩwaatʊ.
Pʊcɔ anasaayɩ fɛyʊʊ naŋgbaŋaɣ Ruwandaa ɛjaɖɛ taa lɛ, cejewe nɛɛlɛ (20) kekpeɣlini ɖama nɛ awɛ kpɛm. A-taa lɛ, ɖɩnaɣ Tuuji cejewiye. Tuuji cejewiye taa ñɩma lakaɣ ɖɔɖɛ pɩdɩɩfɛyɩ. Payaɣ cejewiye lɛɛɖɛ se Huutu. Huutu cejewiye taa ñɩma ñɛkɛ haɖaa. Payaɣ cejewiye lɛɛɖɛ se Tuwa. Tuwa cejewiye taa ñɩma ñɛkɛ nesi tɛɛ tʊma laɖaa. Tuwa cejewiye taa ɛyaa liɖe kɛ kaapʊwasɩ liɖe.
Pɔ-cɔzɔnaa calɩna wɛʊ Ruwandaa ɛjaɖɛ taa. Kaapʊwasɩ kɛ ɛyaa mba pataɖaɣlɩ yɔ, pɛwɛ kundulum kundulum. Tuwa cejewiya pasɩŋaɣna Ruwandaa ɛjaɖɛ taa tʊ. Paa cejewiye nɖɩ nɛ ɖi-wiyaʊ. Cejewiye wiyaʊ payaɣ se Mwami. Pɩwɛɛ se wiyaʊ ɛnʊ ɛ-caa liɖe ɛkɛ Huutu yaa Tuuji liɖe taa tʊ. Tuuji cejewiye ñazaɣna pɩdɩɩfɛyɩ cejewa lɛɛna. Halɩ pakpaɣ cejewiye nɖɩ ɖi-wiyaʊ se ɛnʊ kɛŋna Ruwandaa ɛjaɖɛ Wiyaʊ. Samaɣ yɔɔdaɣ kʊnʊŋ kʊɖʊmʊʊ. Pa-kʊnʊŋ ŋgʊ payaɣ kinyarwanda.
Cejewe kpeekpe taa ɛyaa tɩŋaɣ Ɛsɔ sɛʊ nʊmɔʊ kʊɖʊmʊʊ. Cejewiye lɛɛɖɛ taa abalʊ pɩsaɣ se ɛkpaɣ cejewiye lɛɛɖɛ taa halʊ. Halʊ ñapɩzɩɣ ɛkʊyɩ e-cejewiye taa nɛ ɛɖɛɛ ɛwalɩ cejewiye lɛɛɖɛ taa ɛyʊ. Ñɩnɩyaa ɖɔŋa ɖama hɔm Ruwandaa cejewa yɔɔ. Ñɩnɩyaa nabɛyɛ tɔŋ se paapɩzɩɣ patɩlɩ cejewiye lɛɛɖɛ nɛ lɛɛɖɛ pa-taa ɛyaa. Mbʊ yɔ, yɔɔdaɣ kʊɖʊmaɣ wɛna.
Patɩŋa pɛkpɛndɩɣ patɩɣyɩ ɖɔɖɛ nɛ tɛtʊ. Ɛlɛ, ɖɔɖɔ yɔɔ cɔnɩyʊ wɛɛ nɛ tɛtʊ yɔɔ cɔnɩyʊ ñɛwɛɛ. Sɔɔjanaa ñʊʊdʊ ñɛwɛɛ ɖɔɖɔ.
| Afrɩka |
| Afrika Hadɛ kiŋ • Alizeerii • Aŋgoola • Caadɩ • Cibuuti • Egipiti • Eriitree • Etiyoopii • Kaabɔɔ • Kambii • Kameruni • Kana • Kapʊvɛɛrɩ • Keniya • Kinee-Ekwatoriyaaalɩ • Kinee-Konakrii • Kinee-Pɩsaʊ • Kootidiivʊwarɩ • Koŋo Kinsasa • Kɔngoo-Pirazaaviili • Lezoto • Liiberiya • Liibii • Maalii • Madakasɩkarɩ • Malawii • Marɔkɩ • Moozambiki • Moritaanii • Naajeeriya • Namibi • Nizɛɛrɩ • Peenɛɛ • Purkina Fasoo • Purundi • Pɔcɩwaanaa • Ruwandaa • Sahara Kañɩnbʊsaɣ • Santrafri • Senegaalɩ • Siyeera –Leyɔnɩ • Soomaali • Sudaanɩ • Suudanɩ Hadɛ • Suwaaziilandɩ • Sambii • Sɩmbaabuwe • Tanzanii • Togo • Tuniizii • Ugandaa |