Sɛlɩnɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 34 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Se. Pʊtʊ naatozo tʊ ɛnʊ ɛkɛ VIA ɖɩlɩyɛ taa pʊtʊ nɔyʊ nɛ ɛtɛkɛ ñɩɣlɩm pɩyʊ. Kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ ɛnʊ e-tomnaɣ nɛ ɛ-taa pʊtʊnaa wɛtʊ caɣ ɛzɩ sʊfʊrɩ yɔ, ɛlɛ ɖɔɖɔ ɛzɩ teluuɖi yɔ.

Pʊtʊ ɛnɛyɔ ɛwɛ sɔtʊ (nɛ paa ɛwɛ ŋñɩɩ ɛkɛ pʊtʊ weyi kpɩna tɔɔnaɣ taa lɛ ɛ-tɔm wɛ kɩjɛyɩɣ yɔ). Ɛɛlakɩ pʊyʊ kpɩna ɖɔʊ nɔmɔʊ taa, yee pɩtɛkɛ kʊɖɔmɩŋ sɔsɔŋ pɩlɩna ñɩɣlɩm wondu yuŋ ndʊ yɔɔ. Sʊfʊrɩ nɛ sɛlɩnɩyɔm pa-tʊmɩyɛ wɛ kɩmaŋ tɩyɛ, kɔzɩ kɔzɩ tɔɔnaɣ tɔm taa. Papɩzaɣ patɩlɩ ajɛyɛ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ pɩtɩŋna Se ɖɔʊ ɛyaa calɩm naa taa pɩnzɩ 1990, nɛ hɔɔlɩŋ nɩɩyɛ kaawɛ ɛ-taa wɛ ñɩm piŋ nɛ lɛɛŋ taa wɛɛ kpɛɖɛ pɩtɩŋna ntɔnjɔɔlɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ, Fenezuyeelaa kajalaɣ tʊ ɛwɛna 0,8 µg/L nɛ ɛwa-ɩ Egipiti ɛlɛ ñɛwɛna 0,07 µg/L.

Kpɛlɩ kpɛlɛkɩyaa Jöns Jacob Berzelius (pɩnzɩ 1779-1848) nɛ Johan Gottlieb Gahn pɩnaɣ 1817 ñɩnɩna nɛ pana sɛlɩnɩyɔm kɛ ahɔya wena awɛ plɔŋ kuduyuu taa pʊñɔtɩna Grispholm tʊma sɔsɔna kuduyuu, alɩwaatʊ ndʊ patɩzaɣ sʊfʊrɩ ñɩmɩŋ lɩm yɔ. Pʊtʊnaa sɛlɩnɩyɔm nɛ teluɖu mba paakpɛnda-wɛ wasɩ ɖeɖe yɔ, mbʊ pana alɩwaatʊ ndʊ pɛkpɛnda sʊfɩrɩkwivri yɔ, palɩ pɔ-yɔɔ keeke kpaɣ kpaɣɖʊ 19 pazɩtʊ alɩwaatʊ nɛ kpaɣɖʊ 18 tɛmtʊ wɛɛ taa.

Teluɖu mʊ kajalaɣ tʊ ɛ-hɩɖɛ, pɩlɩna latɛŋ kʊnʊŋ taa tellus pʊ-tɔbʊʊ se tɛtʊ, ɛjaɖɛ kpeekpe. Ɛzɩ sɛlɩnɩyɔm nɛ pʊtʊ ɛnʊ palɩɣ ɖama yɔ lɛ, nɛ pɛwɛna wɛtʊ kʊyʊmtʊ nɛ pɛkpɛndɩ-wɛ ñɩɣlɩm wondu taa mbʊ lɛ, ɛzɩ tɛtʊ nɛ fenaɣ, paha-ɩ hɩɖɛ ɖɔɖɔ ɛzɩ mbʊ yɔ Σελήνη (Selếnê) yaa σελήνη (selênê), krɛkɩ nɛ latɛŋ tɔmʊʊ nɛ pɩwɩlɩɣ se pɩkɛ fenaɣ, Tɛtʊ malɩnayʊ tɩŋga.