Sɩrkɔnɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 40 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Zr. Martin Heinrich Klaproth ñɩnɩna nɛ ɛna pʊtʊ ɛnʊ Pɛrɩlɛɛ tɛtʊ taa, sɩrɩkoŋ taa ɛlɩza-ɩ pɩnaɣ 1789 ɛzɩ kalɩkɔdaɣ yɔ. Ɛlɛ ɖooo pɩnaɣ 1824 Jöns Jacob Berzelius pɩza ɛlɩzɩ-ɩ keeke eyeke nɛ ɛwɛ Stockholm ñɩɣlɩm Sʊyɛdɩ ɛjaɖɛ taa. Pɩkɛ ñɩɣlɩm ɖɛzɩɣ mayaɣ ŋga ka nɛ tɩtanɩ nɛ hafɩnɩyɔm pɛkpɛnda pɛwɛɛ Ivb loka taa kɛ pʊtʊna caɣyɛ kpata taa yɔ. Ɛdɔ tɛtʊ pɔɔɖɛ taa ɛkɩlɩ tam nabutozo kwivri.

Sɩrkɔnɩyɔm hɩɖɛ lɩna sɩrkɔŋ, pɩkɛ hɩɖɛ nɖɩ pakp-ɖɩ pɩlɩna ñɩɣlɩm tɛtʊ ndʊ tɩ-taa palɩza-ɩ kajalaɣ ɖeɖe yɔ. Ɛnʊ yɔ ɛlɩna Caama tʊ cɔlɔ Zirkon pɩkɛ hɩɖɛ nɖɩ tɛtɛɛ ñɩm kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ tʊ nɛ ɖɔɖɔ ñɩɣlɩm lɩm tʊmɩyɛ tʊ Abraham Gottlob Werner luba pɩnaɣ 1783 alɩwaatʊ taa yɔ, nɛ pɩkɛ hɩɖɛ nɖɩ Martin Heinrich Klaproth kaɣ ɖanɩɣ maɣzɩɣ se ɛkpaɣ-ɖɩ pɩnaɣ 1783 alɩwaatʊ taa yɔ. Caama tɔmpiye nɖɩ pama-ɖɩ caɣ cɩkpɛndʊʊ nɛ pɔtɔŋ pʊwɛ ɛzɩ ɖɩlɩna arabɩ kʊnʊŋ taa se zarkûn, ŋgʊ ɖɩɖɩ lɩna pɛrɩsanɩ zargûn nɛ pʊ-tɔbʊʊ sika sɛmɩŋ.

Pɩlɩna ɛzɩma ɛwɛ ɖoŋ nɛ ɛlʊkɩna pʊzɩtʊ mbʊ lɛ palakɩna sɩrkɔɩyɔm wɛɛ wazaɣ piŋ kɛ kpɛlɩ tʊma sɔsɔna taa ɖenɖe palakɩ tʊmɩyɛ pʊzʊʊ wondu yɔ. Ñɩɣlɩm wonuu keeke ɖɔɖɔ mbʊ yɔ palakɩ-kʊ nɛ tʊmɩyɛ ɛzɩ pʊtʊ weyi pataɣ-ɩ ñamasɩɣ ñɩɣyɩŋ yɔɔ yɔ.

Lɔŋ tasɩɣ wɩlɩɣ se pɩfɛyɩ ɖeu se ɛyʊ eliɣ yaa efezi sɩrkɔnɩyɔm, yaa ɛ-lɩm nabʊyʊ etukina ɛyʊ tɔnʊʊ. Pamaza kpɩna lɛ yee efeziɣ helim mbʊ pɩkɩlɩ ɖɔʊ kɔyɔ, pʊkɔna-ɩ kaɖɛ ɛ-hʊzʊŋ hokasi halɩ pɩkpɛndɩna ɛzɩ hʊzɔŋ huu yɔ, ɛtɛzɩɣ huluu yɔ, nɛ ɛsʊʊ hɩlɩm taa. Kedeŋga kpeekpe sɔtʊ kʊdɔmɩŋ tʊmɩyɛ tɩna takayaɣ heyuu-ɖʊ se ɖiyele mʊzʊʊ mɩzɩɣ, miŋ ñaɣzɩɣ, kpim kpim nazʊʊ, nɛ mba palakɩ tʊmɩyɛ sɩrkɔnɩyɔm tʊma ɖɩlaɖɛ taa yɔ posuu pe-nesi tokonaa, papa ɛsɛ ñɩlɩŋ nɛ pʊtɔpɔzɩ se pɔtɔɔ, pɔñɔɔ yaa pɔñɔɔ sɩka alɩwaatʊ ndʊ paɖɩna tʊmɩyɛ labʊ sɩrkɔnɩyɔm ɖeɖe yɔ.