Sikiri kɛ pɩyʊʊ mbʊ pʊwɛ leleŋ nɛ palɩkʊʊ fɩŋ fɩŋ taa nɛ camɖɩyɛ leeleŋ ñɩndɛ taa (sakaroozɩ). Sikiri ŋgʊ kɩ-taa wɛ pʊtʊʊ nɔyʊʊ ɛnʊ payaɣ se sakaroozɩ. Tɔm piye sikiri lɩnɛ Itaalii kʊnʊŋ taa Zucchero ɛlɛ ɖɩ-maɣmaɣ ɖɩlɩnɛ Arabɩɩ kʊnʊŋ taa sukkar (سكر) nɛ tɔm piye ndɩ ɖɩ-tɛ lɛ Ɛndɩ kʊnʊŋSansɩkrɩtɩ kʊnʊŋ tɛ çârkara. Tɩŋ sakɩyɛ wɛ palɩzʊʊ ɛ-taa sɩkɩrɩ ŋgʊ kɩ-taa wɛ sakaroozɩ yɔ.

Sikirinaa wɛɛ nɖɩ nɖɩ
Sugar Cubes

Paa ɛzɩmtaa kɔyɔ leleŋ tɩmʊʊ liɖe taa wondʊʊ wɛna leleŋ ɖoŋ kpaɣ ɛzɩ leleŋ nimviduu ŋgʊ ɖɩyaɣ nɛ kilikozi yɔ nɛ hɩla sikiri ŋgʊ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩyaɣ se frɩkɩtozɩ yɔ, mba pakɩlɩɣ labɩnɛʊ tʊmɩyɛ tɔnasɩ kɩtɔsɩ tʊma sɔsɔnaa taa nɛ hɔɔlɩŋ lɛɛŋ taa. Ɛyaa cɔlɔ lɛ, tɔm piye sikiri kɛ leeleŋ pɩyʊʊ. Tɔnasɩ kɩtɔsɩ takʊʊ kpata yɔ lɛ, sikiri kɛ mbʊ pʊwɛ leleŋ yɔ nɛ pɩwɛnɛ leleŋ tɛ ɖoŋ yɔ pɩkɔzɩna hɩla sikiri nɛ sakaroozɩ nɛ leleŋ nimviduu nɛ cɛŋgbɛ sikiri nɛ naalɩm sikiri.

Sugar 2xmacro

Pʊwayɩ lɛ tʊŋ num nɛ tɩŋ pee nayɛ (ɛzɩ pɔm mbʊ yɔ) taa wɛ sikiri kpaɣ ɖooo canaʊ kɩpɩnʊʊ, tɩŋ nɩɩyɛ taa wɛ sikiri siŋ nɛ palakɩnɛ-ɩ nɛ tʊmɩyɛ ɛzɩ kajalaɣ wondʊʊ ndʊ palɩzɩ tɩ-taa sikiri yɔ nabʊyʊ taa pʊwɛ ɛzɩ sikiri lɩm (sirɔp). Kajalaɣ sikiri haɖaʊ nɛ pɩkpɛndɩnɛ tɩŋ maɣmaɣ kɛwɛ Aazii nɛ Hadɛ Wɩsɩ Ɖɩlɩyɛ taa nɛ Pasifiki ajɛyɛ wena lɩm cɔyɛ nɛ pɩtaa yɔ a-taa. Pɔtɔkɩ fɩŋ fɩŋ camɖɩyɛ nɛ palɩzɩɣ kɩ-taa lɩm. Papazɩɣ sikiri labʊʊ pɩtɩŋnɛ kɩ-lɩm lɩzʊʊ yɔɔ yɔ pazɩɣ nɛ Ɛndɩ nɛ Hayi kiŋ Wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa yaa Pasifiki nɛ hadɛ pɩnzɩɣ 10000 yaa 6000 pɔcɔ palʊʊlɩ Yeesu Krɩstʊ alɩwaatʊ taa.

Erɔpʊ nɛ wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa kɔzɩ kɔzɩ Krɛkɩ mba cɔlɔ, palakaɣ tʊmɩyɛ nɛ tʊŋ num sikiri ɛzɩ aseeɖe naɖɩyɛ lɩzʊʊ nɛ ɖɩwɩlɩɣ se Kɩnɔsɔs nɛ Mycène nɛ Paestum tɔm kɩpɩndʊʊ ñɩnʊʊ tʊmɩyɛ alɩwaatʊ taa lɛ, pakatɩ ŋgbaŋ. Ɛlɛ patalɩɣ fɩŋ fɩŋ sikiri (Egipiti mba kɩpɩma hayaɣ-kʊ) pɩlɩnɛ lɩŋgamɩŋ yɔ nɔmɔŋ wobʊtʊ ɛlɛ kɩwɛ kɛtɛɖaɣ nɛ kɩwɛ ɖɔɖɔ lidiye. Pɩtɩŋnɛ Romanɩ ɛjaɖɛ pajaɣ mɔyɔɔ kɩ-yɔ tʊʊ pɩlɩnɛ mbʊ se pajaɣ Egipiti ɛjaɖɛ yɔ ɖɔɖɔ nɛ pɩkpɛndɩnɛ Pɛrɩsɩ hɔɔlʊʊ nakʊyʊʊ ɛlɛ njɔna kɔyɔ tʊŋ num sikiri wakaɣna tʊmɩyɛ labʊʊ.