Sophie Kiɖeɖeu Keɖeyaɣ wondu ɖɩɣa

Sophie Kiɖeɖeu Keɖeyaɣ wondu ɖɩɣa payana anasaayɩ taa size Musée Sainte-Sophie. Hɩɖɛ nɖɩ ɖɩtɔbʋʋ palɩza kɛlɛ size «lɔndʋ yaa lɔnzɩnɖɛ tʋ kiɖeɖeu». Padasɩ paɣlɩzɩ ɖi-tɔbʋʋ ɖɔdɔ size«lɔndʋ yaa lɔnzɩnɖɛ tʋ ɛsɔ keem». Nɛ Tuurkii ɛjaɖɛ kʋnʋŋ taa lɛ, paɖanɩ keɖeyaɣ wondu ɖɩɣa Sophie kɩɖeɖeu hɩɖɛ sɔsɔyɛ nɖɩ yaʋ size krɩstʋ Ɛsɔ sɛʋ ŋgbɛyɛ kuduyuu tʋ Kɔnsɩtantiinɔplɩ.

Hagia Sophia, Constantinople, Turkey, ca. 1897
Istanbul Hagia Sophia IMG 7346 1725

Ɛsɔ sɛʋ ŋgbɛ kuduyuu sɔsɔʋ Kɔnsɩtantiinɔplɩ ngʋ, pama-kʋ kajalaɣ taa keeke kɛ kpaɖʋ naanaza(4) alɩwaatʋ taa. Nɛ paɖaɣnɩ-kʋ maʋ kɛ nabʋlɛ ɖeɖe camɩyɛ kpoŋgozuu yaa kɩpaɣlɩ camɩyɛ kɛ kpaɖʋ loɖo (6) alɩwaatʋ taa.

Hagia Sophia February 2013 02

Ɖɩɖɔkɩ camɩyɛ size matʋ ndʋ kɩwɛna halɩ nɛ sɔnɔ. Nɛ matʋ sɔsɔtʋ ndʋ, tɩpɩsaɣ pɩwayɩ kɛ, cinŋili yaa malɩŋ Ɛsɔ sɛtʋ ŋgbɛ kuduyuu kɛ kpaɖʋ hiu nɛ kagbanzɩ (15) alɩwaatʋ taa. Pɩɩkɛ ɖajaa sɔsɔ Mehmet 2 n̄azɩtʋ taa yaa malɩŋ ɖiɣiyuu tɛ alɩwaatʋ taa.

Kuduyuu sɔsɔʋ kʋnɛ, kɩwɛna lɩm nɔɔ yɔ kɛnkɛ kiŋ nɛ ɖooo canaʋ taa ɛjaɖɛ nɖɩ paya-ɖɩ size Isitambuli yɔ. Ɖɩɖɔkɩ lɛɛlɛɛ yɔ size, kɩ-tatasɩ kɩkɛ ciŋili yaa malɩŋ Ɛsɔ sɛtʋ ŋgbɛ kuduyuu. Yaa ɛzɩ, kɩlaŋ lone yaa Ɛsɔ samtʋ lone naɖɩ, ɛlɛ, ɖɩpɩsaɣ lɛɛlɛɛ yɔ Sophie Kiɖeɖeu keɖeyaɣ wondu ɖɩyaɣ.

Keɖeyaɣ wondu ɖiyaɣ kanɛ, ka-kadaɣ wala wandam nɛ pɩkɛna, Pɩzansɩ kɛ samtʋ maɣzɩtʋ. Nabʋyʋ taa lɛ, paɖaɣna keɖeyaɣ wondu ɖiyaɣ kanɛ hɩɖɛ sʋʋ size Ɛsɔ sɛtʋ ŋgbɛ sɔsɔyɛ. Paasiliki(basilique) kɛna krɩstʋ yatʋ ɖeke koŋ. Nɛ payaɣ tobi size Ɛsɔ lɔŋ.

Ɛsɔ tɔm kpɛlɛkɩ tʋ sɔnzɩ kaaɣlɩza hɩɖe yaa yatʋ ndʋ tʋtɔbʋʋ. Kɔɔnɔɔ paasiliki kɛ krɩstʋ mba caanaʋ wɛɛ taa payaɣ n̄amtʋ hɩɖɛ ɖɩnɛ size Ɛsɔ keem lɔŋ. Ɖajaa wiyau sɔsɔ, Constantin kaasɔlana size payaɣ hɩɖɛ nɖɩ kɛ pɩnaɣ 330 taa kɛ etisuu krɩstʋ yɔɔ wayɩ.