Tisuu you (Croisades)

Tisuu yotu kɛ Alɩwaatʊ kɩmaɣnatʊ taa pɩkɛ kɩgbalaŋ ŋgʊ kɩ-taa ɛyaa ɖɔkʊʊ you wonduu. You ŋgʊ papa haɣna nɔɔ nɛ Ɛsɔ tɔm heyiyu sɔsɔ weyi ɛlɩna Wɩsɩ Ɖɩɖʊyɛ Krɩstʊ mba taa yɔ ɛzɩ Bernard Clairvaux tʊ, yaa kewiyaɣ ñʊʊtʊ sɔsɔ ɛzɩ Frédéric Barberousse. Palakaɣ you ŋgʊ se pɩsa nɛ pehiɣ pasʊʊ Krɩstʊ kɩgbalaŋ lonaa tɛtʊ kiɖeɖetʊ taa. Abasidi Arabɩ ɛyaa hana waɖɛ ndɩ ɛlɛ, Turiki Seldjoucide mba ɖaŋgɩ tʊ pɩnaɣ 1071 alɩwaatʊ taa nɛ pamʊ Arabɩ ɛyaa cɔlɔ kɛ Jerusalem.

Jacques de Molay Grand Maitre de l Ordre du Temple prend Jerusalem 1299 detail flag corr
Siege of Zadar

Tɩpaɣzɩna pɩnaɣ 1095 alɩwaatʊ taa, nɛ petisuu Pɩzansɩ wɩyaʊ sɔsɔ lɩmaɣzɩyɛ kɩɖɩzɩyɛ pɩlɩna Turiki ɛyaa yɔɔ. Pɩzantɛ ɛyaa yɔɔdʊʊ Krɛkɩ kʊnʊŋ, paakɛ Krɩstʊ mba ɛlɛ, kpaɣna ɖooo pɩnaɣ 1054 patʊʊ patɩ nɛ Room ɛyaa (siɣu siɣu tɩnaa pɩtɛkɛ Room Katoliki ɛyaa). Tisiɣ yotuwabɩtʊ takpaɣ alɩwaatʊ pɩɖalɩ nɛ pata tafɛyɩ leleŋ nɛ Saladin lɩmaɣzɩyɛ mbʊ se ɛɖana ɛ-tɩ cɛyʊʊ nɛ ɛha waɖɛ kɩgbalaŋ yɔ, ŋgʊ mba paawɛ lonaa taa yɔ taasɔɔlɩ mbʊ nɛ pacaazɩ Pɩzantɛ ɛyaa nɛ paatasɩɣ-wɛ sɩnaʊ.

Sɔnzɩ tɛ tɔmpiye taa yɔkʊʊ tɛ lɛ, ndɩ pɔɖɔka pɩlɩna lɩmaɣzɩyɛ ndɩ ɖɩyɔɔ yɔ, kpɛndɩna pɩnzɩ 1095-1291 tɛ alɩwaatʊ pɩtɩŋna Epɩsɩkɔpʊ waa kedɩɣza kɛ Clermont alɩwaatʊ ndʊ pamʊ Johanɛsɩ Arc kiɖeɖeʊ ñɩnʊ yɔ, nɛ ɛsɩɣna nɔmɔŋ wobu tɛtʊ kiɖeɖetʊ taa yɔ. Natʊ lɛɛtʊ ñawalɩ pɩtalɩ Lépante you (pɩnaɣ 1571 taa) pɩkpɛndɩna Ɛsɩpañɔlɩ Reconquista ŋgʊ nɛ mba petitisi Ɛsɔ yɔɔ yɔ tɛ yoŋ tɩŋga.

Last Crusader

Kajalaɣ tisiɣ yotupazɩna pɩnaɣ 1096 taa pɩnɛ kɩgbalaŋ naŋgbanzɩ tɩnaa kpaɖaŋ kpaɖaŋ se papɩzɩ paɖanɩ mʊʊ pɛ-tɛtʊ ndʊ paalesa alɩwaatʊ ndʊ arabɩ mba walaɣ ajɛyɛ taa yɔ kpaɣɖʊ 9. Mbʊ lɛ Jerusalem pɩsa kɩgbalaŋ tɛtʊ. Mbʊ tɩna nɛ paɖʊ Latɛŋ Ajɛyɛ Wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa ñɩna kiɖe, nɛ a-yɔɔ lʊbɩyɛ tɩna tisuu yoŋ lʊbɛ kajalaɣ nɩŋ, pɩnzɩ 1147-1291.