Tɛrɩbɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 65 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Tb. Pɩkɛ ñɩɣlɩm pʊtʊ weyi ɛwɛ kpʊzɩyɛɛ liidiye tɩyɛ yɔ, ɛ-tɛ nɛ lantanɩ waa tɛ kiŋ kɛdɛɖaɣ tɛtʊ naa taa. Ɛ-hɩɖɛ tɛerɩbɩyɔm lɩna lone nɖɩ ɖɩ-taa palɩ ɛ-yɔɔ yɔ, Ytterby pʊñɔtɩna StockholmSʊyɛdɩ ɛjaɖɛ taa, ɖenɖe pana ñɩɣlɩm pʊtʊ weyi ɛ-taa patɩla kɛdɛɖaɣ tɛtʊ naa lalaa yɔ. Ɩtrɩyɔm, Ɛrɩbɩyɔm nɛ Ɩtɛrɩbɩyɔm pa-yatʊ kʊyʊmtʊ. Ɖeɖe nɛ sɔnɔ yɔ pɛcɛsɩɣ tɛrɩbɩyɔm kɛ monazite kañɩŋga taa kɛnɛ ɖɔɖɔ ɛzɩ lantanɩ waa lalaa yɔ.

Tb-TableImage
Tɛrɩbɩyɔm

Tɛrɩbɩyɔm kɛ tɛtɛɛ ñɩm mbʊ paalɛzɩɣ-pʊ yɔ. Fransɩɩ ɛjaɖɛ hɛkʊ taa lɛɣtʊ ñɩnɩyaa kaatɛma maʊ takayaɣ kusuzaɣa nakɛyɛ nɛ pɔyɔɔdʊʊ ka-taa kɛ tɛrɩbɩyɔm tɛmtʊ tɔm pɩnaɣ 2012. Pɩkɔma pɩnaɣ 1789 lɛ, Fɛɛlandɩ kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ Johan Gadolin lɩzɩ ɔkɩsɩdɩ kɩfalʊʊ (yaa tɛtʊ) Ɩtɛrɩbɩtɩ ŋñɩɩ cɛbɩyaɣ taa (patasɩ-ɩ yaʊ pʊwayɩ se kadɔlɩnɩtɩ pɩlɩna ɛ-hɩɖɛ yɔɔ). Kaʊ kɩfalʊʊ ŋgʊ kɩɩkɛ Sʊyɛɛdɩ ɛjaɖɛ taa kɛ Ytterby. Pɩnaɣ 1797 Anders Gustaf Ekeberg ñɩɣ nesi ɛ-tʊma takayasɩ taa pɩwɩlɩ se etisaa nɛ ɛyaa ɔkɩsɩdɩ kɩfalʊʊ ŋgʊ se yttria.

Tɛrɩbɩyɔm

Kpaɣɖɩŋ sakɩyɛ wayɩ, paɖanɩ paazʊʊ tʊm pɔzɩtʊ Mosander natʊ tʊma yɔɔ. Pɩnaɣ 1860, ɛɛgbaɣtʊ Nils Johan Berlin ɖanɩɣ paazʊʊ kpɛlɛkʊʊ yttria ŋgʊ palɩzɩ-kʊ kpata yɔ kɩyɔɔ tʊmɩyɛ nɛ ɛpɩzɩ ɛlɩzɩ ɔkɩsɩdɩ waa naalɛ. Ɛmaɣzɩ nɛ ɛkpaɣ lɛlʊ se ɛkɛ ɩtrɩyɔm tɛ ɔkɩsɩdɩ kem nɛ ɛna lɛlʊ ɛlɛ ñɛkɛɛrbɩnɩ Mosander tɛ ŋgʊ. Pɩtɛ ñɩnɩtʊ ndʊ paɖanɩ-tʊ paazʊʊ pɩnaɣ 1864 kɛ Göttingen pɩtɩŋna Friedrich Otto Popp nɛ Genève ɛjaɖɛ taa lɛ Marc Delafontaine papa ɖɔɖɔ lɩmaɣza kɩtɛza tata.

Kajalaɣ tʊ ñatana pʊtʊ nɔyʊ pɩtasɩna ɩtrɩyɔm kɛlɛ ɛtɔŋ se pʊtʊnaa lalaa wɛʊ yɔ pɛkɛ ɔkɩsɩdɩ waa mba paatɛma-wɛ tɩlɩɣ (kɛ sɛrɩyɔm nɛ tɩdɩmɩ taa yɔ), ŋgʊ lɛlʊ ñɔtɔŋ se ɛrɩbɩnɩ nɛ tɛrbɩnɩ pa naalɛ pɛwɛɛ. Pɩtalɩ pɩnaɣ 1866 lɛ, pɩtalɩna Robert Bunsen nɛ ɛ-cɔlɔ sɩŋɩyʊ Johan Bahr Heidelberg sukuli kɩtɛzʊʊ taa se ɛɖanɩ paazʊʊ pɛ-tɛ tɛyɩtʊ tɔm.