Tɛtʊ tɛɛ mamacɩɣɖɛ

Tɛtʊ tɛɛ mamacɩɣɖɛ yaa mala wɛ ɖoŋ ɛzɩ kaaŋ yɔ nɛ tɩŋ nɛ lɩm taa wondu ndɩ ndɩ pʊkɩna pɩpɩsʊ tɛtɛɛ mala anɛ. Pɩkɛna tatasɩ nzɩ sɩbʊwaa nɛ sɩɖeu miŋ yɔ. Tadasɩ nzɩ yaa kɩkazɩm mbʊ pɩwɛʊ lɩm tɛɛ kɛnɛ nɛ pɩhaɣ miŋɖeu. Aka piiya pindimm, naayɛ wɛ wɛ muzulee tɩyɛ. Pitaayidi nɔɔyʊ nɛ ɛmaɣzɩ se pɔyɔɔdʊ mamacɩɣɖɛ nɖɩ ɖɩkɛ kʊdɔŋ nɛ kɩkpaɣ kpɩna nɛ tɔɔnasɩ yaa laŋ yɔ. Pɩtɛkɛ ɖɔɖɔ mamacɩɣla wena petiŋ tɩŋ nɛ pɔsɔʊ nɛ pakpakʊ patɩzʊna yɔ. Mamacɩɣla wena a-tɔm pɔyɔɔdɩɣ cɩnɛ yɔ, pɩkɛna wena ahaɣ miŋ yɔ.

Pɩnaɣ 2018 taa mbʊ ɛyaa lakɩna tɛtʊ tɛɛ mamacɩɣla anɛ kɛ ɛjaɖɛ yɔɔ cɩnɛ yɔ pɩ-taa lɛ, mɩnɩʊ yɔɔ lɛ ɛlakɩna ɛzɩ 26,9 % yɔ nɛ aka. Laadiriki miŋ hɔɔlʊ taa lɛ, tɛtɛɛ mala ana akɛna kacalɣ wonu ŋgʊ palakɩna yɔ nɛ mɩnɩʊ yɔɔ lɛ, pakpakʊ aka ɛzɩ 38,2 %. Ɛlɛ pɩnaɣ kʊɖʊmaɣ ŋga ka-taa lɛ kaɖazɩm ɖɛna nɔɔ mɩŋ tɔm taa. Mɩnɩʊ yɔɔ lɛ kaɖazɩm kpaɣa ɛzɩ 31,6 % yɔ. Pɩnaɣ 2019 taa ñɩnɩya cɔnaa lɛ, keteŋga kpeekpe taa tɛtʊ tɛɛ mala wena pakpaɣ-yɛ nɛ palabɩna tʊma yɔ, akpɛnda mɩnɩʊ yɔɔ kɛ 70 (70 %). Ɛlɛ ajɛya naatozo nayɛ taa kɛ pɩkɩlɩna, anaa yɔ: Siini (51,7 %), Ɛndɩ (11,8 % ) nɛ Etazunii (7,2 %).

Pɩnaɣ 2019 tɛŋgaɣ lɛ, panaa se keteŋga kpeekpe taa tɛtɛɛ kpeetaɣ mala wena awɛɛ yɔ, atalʊ ɛzɩ tɔɔnɩ miliyaɖina 1 070 Gt yɔ. Pɩ-taa lɛ, Etazunii wɛna 23,3 %, Rusii ñɛwɛɛna 15,2 %, Ositiɖali 13,9 % nɛ Siini taa lɛ 13,2 % ñɛwɛna. wɛʊ. Pɩtɩŋga mbʊ yɔ, pɩmakɩɣna pɩnzɩ ɛzɩ 132 yɔ kɛ palakɩna tʊmɩyɛ yee pɩmakɩɣna pɩnaɣ 2019 taa palabɩnɑʊ tʊmɩyɛ kɔyɔ. Tɛtɛɛ mala ana awɛtʊ talʊ ɛzɩ 80 yɔ kɛ mɩnɩʊ yɔɔ nɛ ajɛya kagbanzɩ taa kɛ pɩwɛɛ. Ajɛya ana yɔ: Siini (47,3 %), Ɛndɩ 9,3 %), Etazunii (7,9 %), Ɛndonezii (7,5 %) nɛ Ositiɖali (6,2 %).