Waagasɩ kɛ tɔɔnaɣ ŋga kalɩnɛ naalɩm mbʊ pikiwa yɔ payaɣ se waagasɩ yaa wonduu ndʊ tɩkɛ naalɩm pʊyʊʊ yɔ ɛzɩ naanum, nɛ lɩm catʊʊ pɩkpɛndɩnɛ yaa pɩɩkpɛndɩnɛ pɩdʊʊ nabʊyʊʊ taa, pɩkpɛndɩnɛ catʊtʊ (waagasɩ kɩjatʊʊ). Sakɩyɛ taa lɛ, palakɩ waagasɩ nɛ nɔ tɛ naalɩm, ɛlɛ ɖɔɖɔ heŋ nɛ pʊŋ nɛ tɛyɛ naŋ halɩñɩŋ yaa kpɩna naŋgbanzɩ nanza waa lɛɛnɛ.

Waagasɩ

Pañɩŋgʊʊ naalɩm ŋnɩɩ cɛkaɣ haɖaʊ tɛ. Pɩdʊʊ naalɩm yaa pɩdʊʊ nakʊyʊʊ yaa fɩnɛgɩrɩ pɔsɔzʊʊ se pɩpɩzɩ pikii nɛ pɩpɩsɩ naalɩm kiɖoŋkuum nɛ naalɩm cikpem. Waagasɩnaa nabɛyɛ wɛna hɔŋgbazayaɣ, potomnaɣ yɔ nɛ pʊtɔma pa-taa kiŋ nɛ ɖɔɖɔ halɩ tɛtɛ ñɩtʊ natʊyʊʊ ndʊ tɩnɛ tɩɩsɛ yɔ pɔtɔkɩ-tʊ ageetaa naaayɛ taa.

Papɩzɩɣ palakɩ waagasɩ pɩlɩnɛ tɩŋ nɩɩyɛ tɛ wɛtʊ cɔlɔ, kpaɣ ɛzɩ tɩŋ tɛ naalɩm ɛzɩ soojaa naalɩm, m num tɛ tɩŋ pee, ɛzɩ kɔtɔmbɔyasɩ yaa tɛtɛɛ pɔɔm ŋgʊ peziiduu nɛ num nɛ yɛɖɛyɛɖɛ waa se pɩwɛ ɛzɩ kpɩnaa tɛ naalɩm waagasɩ. Pɩtɛ waagasɩ kɩlɛzɩnaʊ ñɩŋgʊ ŋgʊ nabʊyʊ taa payaɣ se fomazɩ (fauxmage), pɩkɛ tɔm pee naalɛ patama faux tɔbʊʊ se pɩtɛkɛ nɛ fromage tɔbʊʊ se waagasɩ, se paɖʊʊ tʊkaɣ pɩtɛ lɛ, pɩkɛ paɣtʊ taa waagasɩ yatʊ, nɛ paɖʊʊ pɩtaa wonduu ndɩ ndɩ.