Ziido kɛna you ŋgʊ poyouna nesi yɔ. Ɛlɛ you ŋgʊ kɩ-taa nɔɔyʊ ɛɛkʊʊ lɛlʊ, pɩkɛna aleɣya pʊyʊ. Pɩkɛna tomnaɣ taa hayɩsʊ mbʊ pɩsɩŋna ɛyʊ se ɛwɛɛ lɛkpɛ lɛkpɛ yaa nanɩɩɩ nanɩɩɩ yɔ. Pɩkɛna kpɛlɛkɩtʊ ndʊ tɩwɩlʊ ɛƴʊ kɛ e-tomnaɣ camɩyɛ wɛtʊ yɔ, ɛ-ñʊʊtaa ɖɔnɛ kɩpanɖɛ yaa lɔŋ nɛ lɛɛtʊ wɛtʊ yɔ nɛ ɛ-maɣmaɣ ɛ-ɖɔnɛ kɩpanɖɛ samaɣ taa yɔ. Pɩnaɣ 1882 taa kɛ Japɔŋ ɛjaɖɛ taa tʊ, Jigorō Kanō lɩza ziido. Ɖooo Japɔŋ ɛjaɖɛ taa peeɖe ɖama kpaʊ nɛ nresi aleɣya naayɛ kaawɛɛ nɛ payaɣ-ɛ se Kobudo ɛlɛ aleɣya ana ataawɛna paɣtʊ nɛ kpalɩtʊ kʊɖʊmtʊ. Ziido tomnaɣ taa hayɩsʊ pʊnɛ, pɩsa tɔnʊʊ taa hayɩsʊ aleɣya wena paɖʊ-ɛ pɩlɩʊ nakʊyʊ taa nɛ pawɩlʊ-kʊ ɛzɩ sukuli taa pawɩlʊʊ yɔ. Keteŋga kpeekpe yɔɔ tɔnʊʊ taa hayɩsʊ nɛ hoɖe tʊma wena palakɩ-ɛ yɔ, ziido kʊnɛ papazɩ-kʊ labʊ ɖɔɖɔ ɖooo pɩnaɣ 1964 taa.

Ziido kʊnɛ kɩkɛna lubɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa nesi nɛ naŋgbanzɩ pakɩlʊna tʊmɩyɛ labʊ. Jigorō Kanō wɩlʊ kaawɛna wɩlɩya ɛzɩ naatozo yɔ nɛ pawɩlɩɣ-ɩ Japɔŋ taa ɖooo caanaʊ tɛ kobudo nɛ ɛkɔma ɛwɛɛna pɩnzɩ 21 lɛ, ɛsɔɔlɩ se ɛlɩzɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-ziido lʊɖɛ nɛ ndɩ. Palʊla Jogoro Kano kɛ pɩnaɣ 1860 nɛ ɛsɩ pɩnaɣ 1938 ɛɛwɛna pɩnzɩ pɩnzɩ naalɛ fɛyɩ pɩnzɩ nɩɩnaza ( pɩnzɩ 78). Ɛɛwɛna pɩnzɩ 21 lɛ, Jugoro Kano lɩzɩ tɩlɩyɛ kɩfaɖɛ nɛ lɛɣtʊ kɩfatʊ natʊyʊ nɛ ɛñɔɔzɩna jubudo aleɣya. Pɩla mbʊ lɛ, ɛyaa aleɣya kɩfana anɛ se Ziido Kodokaŋ. Ziido Kodokaŋ kʊnɛ, ɛɛpaɣzɩ-kʊ wɩlʊ sukuli taa nɛ ɛlɩzɩ kɩ-lɔnzɩnɖɛ kpɛlɛkʊ tɔbʊʊ nɛ lɩmaɣza naalɛ yeke. Kacalaɣ lɛ, ʒɩma ɛyʊ ɛkpaɣ e-kegbeka nɛ pɩsɩna-ɩ yɔ nɛ nabʊlɛ, ɖama sɩnaʊ nɛ ɛsɩndaa wobu.

Ɖooo papaɣzʊ ki-aleɣya yɔ, mba pawaba yɔ, pa-taa kɔyɔ: Japɔŋ taa lɛ, Shiro Saigo (1880), Sakujiro Yokoyama (1890), Yoshiaki Yamashita (1880), Kyuzo Mifuné (1900), Masahiko Kimura (1930-1940), Toshiro Daigo (1950), Koji Soné (1950-1960) nɛ Akio Kaminaga (1960). Fransɩ ɛjaɖɛ taa mba kɔyɔ: David Douillet (1990-2000) nɛ Teddy Riner (2000-2020). Piyele Peyiba ɛjaɖɛ taa weyi ɛlɛ ñaakɛna waɖʊ kɛ pɩnaɣ 1960 yɔ, ɛnʊʊ yɔ Anton Geesink. Keteŋga kpeekpe taa, mba powaba hayɩsʊ pʊnɛ piɖeɖe yɔ, patala ɛzɩ ɛyaa miliyɔɔnaa 15 yɔ.