Ñɩɣtʋ hɔm ɖoŋ (magnétisme)

Ñɩɣtʋ natʋyʋ wɛɛ nɛ tɩyɔŋ lɛɛtʋ. Ɖoŋ weyi ñɩɣtʋ ndʋ tɩwɛna nɛ tɩyɔŋ lɛɛtʋ yɔ payaɣ se ñɩɣtʋ hɔm kpɛlɛkʋʋ. Mbʋ payaɣ se « champ magnétique » yɔ pɩhaɣna ñɩɣtʋ ndʋ ɖoŋ nɛ tɩpɩzɩɣ tɩhɔŋ lɛɛtʋ.

Feeling magnetic repulsion
Cpu pins on hdd magnet

Mbʋ payaɣ se « champ magnétique » yɔ, pʋwɛ paa ñɩɣtʋ tɩŋa taa. Ɛlɛ, « champ magnétique » wɛtʋ ñɩɣyʋʋ taa lɩɣna ñɩɣyʋʋ ŋ́gʋ ki-feveku cɔlɔ. Pʋ-tɔbʋʋ se yee ñɩɣyʋʋ feveku ɛsa miŋ ɖoŋ kɔyɔ, mbʋ payaɣ se « champ magnétique » yɔ, kɩkpaɣ ɖoŋ ñɩɣyʋʋ ŋ́gʋ kɩ-taa pɩkɩlɩ. Payaɣ nabʋyʋ se « pression », pɩhaɣ ɖoŋ ɖoŋ ɖɔɖɔ ñɩɣtʋ natʋyʋ se tɩhɔ ñɩɣtʋ lɛɛtʋ.

Ñɩɣtʋ ndʋ tɩhɔŋ ñɩɣtʋ lɛɛtʋ yɔ payaɣ se ɛɛmaɣ waa. Ɛɛmaɣ waa wɛna mbʋ payaɣ se « moments magnétiques » waa yɔ. Mbʋ payaɣ se « ferromagnétisme » yɔ pɩhaɣna « moments magnétiques » waa.

Paa mbʋ yɔ, pɩtɛkɛ ñɩɣtʋ tɩŋa taa « moments magnétiques » waa wɛɛ. Ñɩɣtʋ ndʋi tɩ-taa « moments magnétiques » waa fɛyɩ yɔ, tɩ-taa wɛ mbʋ payaɣ se « paramagnétiques » waa yɔ. Paba ñahaɣna-tʋ ɖoŋ nɛ tɩpɩzɩɣ tɩhɔŋ ñɩɣtʋ lɛɛtʋ.

A-1 horseshoe-magnet-red-silver-iron-filings-AHD

Ñɩɣtʋ lɛɛtʋ lɛ, tʋtʋ cuyuu lɛɛtʋ kucuyu. Mbʋ payaɣ se « diamagnétisme » yɔ, pʋbʋ ñɛwɛna ñɩɣtʋ tʋtʋ tɩ-taa, mbʋ yekina nɛ tucuyuu lɛɛtʋ kucuyu. Mbʋ payaɣ se « antiferromagnétisme » yɔ, pʋbʋ ñɛwɛna ñɩɣtʋ lɛɛtʋ taa. Ñɩɣtʋ ndʋ tɩfɛyɩna ɖoŋ se tɩpɩzɩ tɩyɔ lɛɛtʋ yɔ payaɣ se « amagnétiques » waa.