Al-Harâm tigiɖe ciŋgili

Al-harâm ciŋgili kɛna ciŋgili sɔsɔʊ ŋgʊ kɩwɛ Maka yɔ kɛ Arabi Sahuditi ɛjaɖɛ taa yɔ. Papaazɩ ciŋgili kʊnɛ maʊpɩnzɩ mɩnɩŋ VII taa. Al-Harâm kɛna Arabi kʊnʊŋ nɛ pʊ-tɔbʊʊ nɛ Kabɩyɛ taa se Ciŋgili Kiɖeɖeu yaa ɖɔɖɔ Maka Ciŋgili sɔsɔʊ. Peeɖe kɛŋna ɖɔɖɔ kacalaɣ malɩŋ lone kiɖeɖe nɛ al-haram ciŋgili kiɖeɖeu ŋgʊ kɩkɩlɩna palɩka kɛ keteŋga kpeekpe taa. Ciŋgili ŋgʊ kɩ-taa kɛ Kaaba wɛɛ. Kaaba kɛŋna malɩŋ kɩlaʊ pɩyɛ sɔsɔyɛ kiɖeɖeye. Pɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa kɛ mlɩŋ lɔʊ pɩyɛ kɩkpɛdɩyɛ. Pʊtɔbʊʊ se Kaaba ŋgʊ malɩŋ weyi ɩɖɔŋ nɔmɔʊ kiɖeɖeu se ɩla mbʊ payaɣ se Aajɩ yɔ, paacɔʊ-kʊ lɛ, paa anɩ ɛñɩnʊ se eɖukina-kʊ. Lone kiɖeɖeye nɖɩ kɛ keeteŋga kpeekpe malɩŋ nɛ malɩŋ weyi ɩwɛ ɖɔɖɔ al-Haram ciŋgili ŋgʊ kɩ-taa peeɖe ɖɔɖɔ yɔ, ɩhaɣ nɛ ɛsɛ alɩwaatʊ ndʊ isɛʊ ɛsɔ lɛ. Paama ɖooo lɔŋ taa kɛ kɩlaʊ pɩyɛ sɔsɔyɛ naɖɩyɛ kɛ peeɖe nɛ pʊcɔ fayɩɩ malɩŋ ɛsɔsɛtʊ lɩʊ. Lone kiɖeɖeye nɖɩ payaɣ se Majid al-Harâm nɛ nɖɩ pɔñɔza camɩyɛ nɛ Kaaba.

Supplicating Pilgrim at Masjid Al Haram. Mecca, Saudi Arabia
Al-Haram mosque - Flickr - Al Jazeera English
Interior scene Grand Mosque 2, Macca

Ciŋgili kʊnɛ, potolu kɩ-hɩɖɛ kulubu. Ɛyʊ ɛkpaɣ malɩŋ takayaɣ kiɖeɖeɣa ŋga payaɣ-kɛ se Kooɖaŋ yɔ, ekula ñʊŋ 17 kɔyɔ, ɖɩwɛ kacalaɣ cɛcɛyaɣ taa: « Pasa weyi ɛ-yɔɔ pɩtɩŋna nɛ ɛ-lɩmɖʊyʊ ɖɔ nʊmɔʊ kiɖeɖeu kpaɣna ciŋgili kiɖeɖeu [al-Majid al-Harâm ] pɩkɔɔ pɩtalɩ kɩlaʊ pɩyɛ kiɖeɖeye ɖɩwɛ ɖooo mɩŋmɩŋ taa yɔ [al-Majid al-'Aqṣā]. Ciŋgili ŋgʊ ɖɩwaza-kʊ nɛ ɖɩcɔɔ-kʊ ɖɩta se pɩsa nɛ ɖɩwɩlɩ-ɩ ɖɛ-tɛ Hama Lakasɩ nasɩyɛ ! Tʊtʊʊyɛ taa Ɛsɔ kɛna weyi ɛnɩʊ nɛ ɛnaɣ pɩtɩŋa yɔ. » Malʊ naɣ tɔm tʊnɛ tɩ-taa se weyi payaɣ-ɩ se « Lɩm ɖʊyʊ yɔ », ɛnʊ lɛ Nayʊ Mahomet nɛ piyele « Ciŋgili kiɖeɖeu » kɛlɛ Kaaba maɣmaɣ yaa Maka cɩŋgili ŋgʊ kɩtɩŋa. Pɩkazɩ « Kɩlaʊ pɩyɛ kiɖeɖeye nɖi ɖɩwɛ ɖooo mɩŋmɩŋ taa yɔ, » nɖɩ lɛ Yerusalɛm.

Malɩŋ ɖɔkaa se Kaaba wɛʊ yɔ, ɛsɔtaa tiyiya mana-kʊ fayɩɩɩ pʊcɔ palɩzʊ ɛyʊ kɛ ɛjaɖɛ yɔɔ. Allah maɣmaɣ tiyina-wɛ se pama-kʊ nɛ pɩkɛna kawɩlaɣ se nabayɩ (Tiyiyaa), kaatɛma wɛʊ peeɖe. Pɔyɔɔdʊʊ ɖɔɖɔ se kpaŋ ŋgʊ Adam kaakpɛndɩna-kʊ nɛ ɛsɔtaa nɛ etii pɩkɔɔ pɩsɩɩna ɛsɔ yeba tɛʊ nɩɩ nɛ pɩwadɩ keteŋga kpeekpe. Pɩwayɩ lɛ, Abrɩham heyina ɛ-pɩyalʊ Ismaël nɛ pama Kaaba ŋgʊ. Pɩkazɩ ɛzɩma kipiyaa yɔ, pʊtɔbʊʊ se kɩwɛna ɖoŋ se kɩhɩzɩ weyi eɖukuuna-kʊ yɔ, a-azuluma yaa kɩwɛɛkɩm.