Cɛjɛsɩ wɛ tɔm naadozo taa. Yʋsʋʋ cɛjɛsɩ wɛɛ, kɔyɛ cɛjɛsɩ n̄ɛwɛɛ nɛ sɔnzɩ n̄ɩnzɩ n̄ɛwɛɛ ɖɔɖɔ. Pasɩŋ kabɩyɛ tʋ nɛ ɛ-cɛjɛsɩ. Ɖooo lɛ, palʋla kabɩyɛ tʋ nɛ pɛtɛhɛdɩ-ɩ hʋsʋʋ cɛjɛsɩ yɔ, patʋʋ-ɩ se njɔndʋ. Lɛɛlɛyɔ, kabɩyɛ n̄ɩma nabɛyɛ eetisi se pɛhɛdɩ piya. Pɔtɔŋ se cɛjɛsɩ wɛɛkɩɣ piya ɛsɩndaa. Toovenum lɛ, cɛjɛsɩ nasɩyɛ mʋʋna piya nɛsɩyɛ ɛlɛ, cɛjɛsɩ lɛɛsɩ n̄ɛwɛɛkɩ-sɩ kɛwɛɛkʋʋ. Hʋsʋʋ cɛjɛsɩ wɛ ndɩ ndɩ. Ɛzɩtɛɣlɩm cɛjɛsɩ wɛɛ, halɩpiya pɛhɛdɩɣ sɩsɩ, cɛjɛsɩ kitibisi n̄ɛwɛɛ nɛ cɛjɛsɩ kɩwɛlɩsɩ n̄ɛwɛɛ ɖɔɖɔ. Abalɩcɛjɛsɩ n̄ɛwɛɛ, sɩsɩ walʋʋ takalam. Abalʋ yaa halʋ weyi e-nesi ɛɛpaɣ yɔ ɛhɛdɩɣna piya cɛjɛsɩ.

Cɛjɛsɩ, Bassam, Côte d'Ivoire

Kɔyɛ cɛjɛsɩ wɛ tɔm naadozo taa. Kʋkʋ cɛjɛsɩ wɛɛ, sumaka n̄ɩnzɩ n̄ɛwɛɛ nɛ piya nzɩ pan̄ɩnɩɣ-sɩ kɩn̄ɩnʋ yɔ sɩsɩ cɛjɛsɩ n̄ɛwɛɛ ɖɔɖɔ. Pɩɣa lotu ɛkpa kezeluu nɛ piitiki yɔ, pɛhɛdɩɣ-kɛ kʋkʋ cɛjɛsɩ. Halʋ weyi ɛlakɩ kʋkʋ kʋdɔŋ yɔ ɛhɛdɩɣna cɛjɛsɩ nzɩ. Pɩɣa hʋyɩŋ naalɛ yɔɔ pɛhɛdɩɣ cɛjɛsɩ nzɩ. Papɩzɩɣ pɛhɛdɩ hʋyʋʋ kʋɖʋmʋʋ yɔɔ cɛjɛsɩ sɩtalɩ nɛɛlɛ mbʋ yɔ. Pɛhɛdɩɣ-sɩ nɛ pɩtɛ lɛ, halʋ kɔyɛ laɖʋ naŋ kʋkʋ kɔyɛ nɛ ɛtaa cɛjɛsɩ taa peeye.

South Sudan

Cɛjɛsɩ nzɩ payaɣ se sumaka cɛjɛsɩ? ñɔɔzɩ

Kʋdɔŋ nakʋyʋ payaɣ sumaka. Kɩkpa pɩɣa kɔyɔ, kan̄aŋ ɖoŋ ɖoŋ. Pɩɣa ɛn̄aŋ ɖoŋ ɖoŋ mbʋʋ yɔ, pʋwɛɛ se pɛhɛdɩ-kɛ sumaka. Weyi ɛlakɩ sumaka kʋdɔŋ yɔ ɛhɛdɩɣna pɩɣa sumaka cɛjɛsɩ nɛ ɛtaa-kɛ pʋ-kɔyɛ. Cɛjɛsɩ nasɩyɛ n̄ɛwɛɛ nɛ pɛhɛdɩɣ-sɩ piya nzɩ pan̄ɩnɩ-sɩ kɩn̄ɩnʋ yɔ. Pʋ-tɔbʋʋ se yee halʋ ɛɛɖɔkʋʋ yɔ, ɛ nɛ ɛ-walʋ papɩzɩɣ powolo pasʋlʋmɩ ɛgɔlɔmɩyɛ naɖɩyɛ pɩɣa. Pasʋlʋmaa nɛ pɩha-wɛ pɩɣa ŋgaa yɔ, pɛhɛdɩɣ-kɛ cɛjɛyaɣ nakɛyɛ kpayɩ nɛ kataapɩsɩ ɖenɖe kalɩnaa nɛ palʋlʋʋ-kɛ yɔ.

 
African scarification in the early 1940s

Sɔnzɩ cɛjɛsɩ ñɔɔzɩ

Evebu ɛtalɩ tɔɔzʋʋ yɔ, cɛja lakɩ lɩmaɣza nɛ eheyi pɩɣa egbele se e-koowu talɩ sɔnzɩ labʋ. Se ɛkɔɔ nɛ ɛwɩlɩ-ɩ hʋnʋʋ. Peeye neŋ wokina hʋnʋʋ nɛ ɛwɩlɩ e-koowu, pʋ-tɔbʋʋ se ɛhɛdɩɣ-ɩ cɛjɛsɩ. Kiɖe taa pɛhɛdɩɣ cɛjɛsɩ nzɩ. Paahɛdɩɣ-sɩ sɩpɩɩ camɩyɛ. Pileɖiɣ lɛ, sɩpɩzɩɣ sɩmʋʋ. Yee pɩɣa peleɣ yɔ, ɛ-nɩŋgbakutola pɛhɛdɩɣ sɔnzɩ cɛjɛsɩ nzɩ, pʋ-tɔbʋʋ se akpendu cɛjɛsɩ.