Katɔlɩnɩyɔm kɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ pʊtʊ weyi ɛ-ñʊʊ mayaɣ kɔyɔ 64 nɛ yʊsaɣ ñɩŋa yɔ Gd. Ɛkɛ lantanɩ waa tɛ pʊtʊ lɛlʊ. Ɛ-hɩɖɛ lɩna katɔlɩnɩtɩ cɔlɔ, pɩkɛ ñɩɣlɩm tɛtʊ lɛɛtʊ ndʊ tɩtaa palɩ ɛ-yɔɔ yɔ. Katɔlɩnɩyɔm kɛ ñɩɣlɩm pʊtʊ weyi ɛwɛ kɛtɛɖaɣ tɛtʊ naa taa yɔ. Ɛwɛ kpʊzɩyɛɛ liidiye tɩyɛ, ɛ-mɛɛdʊʊ nɛ ɛwɛ manɩɩ yee ɛjaɖɛ taa soŋaɣ ɛwɛ camɩyɛ kɔyɔ.

Katɔlɩnɩyɔm wɛ ɖiɣɖiɣ kɛ helim mbʊ pɩwɩɣ ɛyʊ mɔɔŋ tɛɛ yɔ. Kɔyɔ ɛɛladɩɣ mʊʊ kalɩkɔdaɣ niikaɣ helim taa. Yee paɖʊ-ɩ lɩm taa kɔyɔ pɩwasɩɣ ɖaa ɖaa kɛlɛ ɛyɔɔlʊʊ siziŋ lɩm naa mba paca pataa yɔ. Katɔlɩnɩyɔm tɛ ɔkɩsɩzɛnɩ wɛʊ yɔ pɩnaɣ 1880 wɛɛ taa kɛ Jean Charles Galissard Marignac tʊ lɩza-ɩ eyeke nɛ Paul Emile Lecoq Boisbaudran ñɩnʊ ñapɩsɩ-ɩ ñɩɣlɩm pʊtʊ keeke pɩnaɣ 1886. Fɛɛlandɩ kpɛlɩ kpɛlɛkɩyʊ yana-ɩ hɩɖɛ pɩtɩŋna ɛ-maɣmaɣ ɛ-hɩɖɛ Johan Gadolin.

Katɔlɩnɩyɔm wɛna sɔtʊ naa nabayɛ. Tovonum, ɛ nɛ kalɩsɩyɔm pahasɩɣ ɖama ɖenɖe kalɩsɩyɔm kɛ ɛyʊ tomnaɣ pɩyʊ (feziŋ, hɔyɛ ciidiɣ, nandʊ hola seletuu, calɩm kiɣu nɛ ŋgbaɣ nɖɛɛ) nɛ ɛpɩzɩɣ ɛkɔna kalaa sakɩyɛ pɩtɩŋna ɛ-tɛ ɖɔʊ yɔ.