Patrice Lumumba
Palʋla Patrice Émery Lumumba hasɩyaɖɛ fenaɣ kɩyakʋ naalɛ ñɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1925 Onalua tɛtʋ taa. Onalua tɛtʋ kɛ Kɔŋgo Pɛlɩjɩ (Congo Belge) ɛjaɖɛ tɛtʋ natʋyʋ. Patrice Lumumba wona sɔsaa mulum kɔlaɣ fenaɣ kɩyakʋ hiu nɛ lʋbɛ (17) ñɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1961 taa. Patrice Lumumba tasɩ ɛ-sɩm kɩsɩbʋ, ɛlɛ, pakʋ-ɩ kʋkʋʋ.
Katanga tɛtʋ taa, village ŋgʋ kɩñɔtɩna Mwadingusha egetiye kpam yɔ, kɩ-taa pakʋ-ɩ.
Patrice Lumumba kɛkɛ Kɔŋgoo Pɛlɩjɩ ɛjaɖɛ kewiyaɣ nɔɔyɔɔ tʋ kpaɣ mɩsɩkʋm fenaɣ nɛ puwolo pɩsɩɩna salaŋ fenaɣ, pɩnaɣ 1960 ñɩŋa taa. Ɛ nɛ sɔsɔ weyi payaɣ se Joseph Kasa-Vubu yɔ, palakaɣna tʋmɩyɛ. Ɖajaa Joseph Kasa-Vubu kɛ Kɔŋgoo Pɛlɩjɩ ɛjaɖɛ taa sɔsaa mba palʋba siŋŋ nɛ ɛjaɖɛ ńɖɩ, ɖɩlɩɩ ɖi-yomiye taa yɔ, pa-taa lɛlʋ.
Patrice Lumumba pasɩma Kɔŋgoo Pɛlɩjɩ ɛjaɖɛ taa se ɛnʋ kɛŋna kalalaɣ waɖʋ ɛjaɖɛ ńɖɩ ɖɩ-tɩ yɔɔ wɛʋ lʋbʋ nʋmɔʋ taa.
Ɛ-tɛ sukuli labʋ nɛ ɛ-tʋmɩyɛ ñɔɔzɩ
Patrice Lumumba laba anasaayɩ naa Katoliki sukuli ɛtɛ. Ɛlakaɣ tʋmɩyɛ siŋŋ e-sukuli taa. Ɛlaba ɖɔɖɔ Prɩmaanɩ waa sukuli. Prɩmaanɩ waa sukuli ŋ́gʋ, Suweduwaa ɛjaɖɛ taa ɛyaa tʋlɩna-kʋ Kɔŋgoo Pɛlɩjɩ ɛjaɖɛ taa.
Pɛlɩjɩ ɛjaɖɛ kacaɣna Kɔŋgoo ɛjaɖɛ ñʋʋ yɔɔ, pʋ-tɔbʋʋ se, Pɛlɩjɩ ɛjaɖɛ ñazaɣna Kɔŋgoo ɛjaɖɛ taa ñɩma. Pɛlɩjɩ ɛjaɖɛ ńɖɩ, ɖɩtaɖʋ nesi siŋŋ se sukuli labʋ ɛɖɛɛna ɛsɩndaa camɩyɛ Kɔŋgoo ɛjaɖɛ taa, halɩ pʋkɔɔ pɩtalɩ pɩnaɣ 1954 ñɩŋa taa. Anasaayɩ naa Katoliki sukuli naa ɖeke kakɩlɩna wɛʋ.
Pɩnaɣ 1954 taa Kɔŋgoo ɛjaɖɛ taa sukuli wɩlɩyaa nabɛyɛ ɖʋ ŋgbɛyɛ naɖɩyɛ nɛ ŋgbɛyɛ ńɖɩ, ɖɩlʋkɩ se sukuli labʋ ɛɖɛɛna ɛsɩndaa Kɔŋgoo Pɛlɩjɩ ɛjaɖɛ taa. Ɛlɛ, patawɩlɩɣ sukulipiya se sɩɩkɔɔ sɩpɩsɩ lɔŋsɩnɖaa sɔsaa kɛ cee yɔɔ, pɛkpɛlɛkaɣ-sɩ nesi tɛɛ tʋma labʋ siŋŋ kɛna. Ɛlɛ, Patrice Lumumba ñɛcɛyɩ ɛ-tɩ kpem nɛ ɛla caanaʋ tɔm sukuli.