Mejii wɛɛ yaa alɩwaatʊ

Mejii wɛɛ (明治時代, meijijidai) pɩkɛ Japɔŋ tɛ kɩbɩnjaazɩ tɔm alɩwaatʊ ndʊ tɩwɛ pɩnaɣ 1868 nɛ 1912 hɛkʊ taa yɔ. Pɩpaɣzɩna Mejii tɛ ɖaɣnɩɣ kɔm, tɩwɛ Keiō wɛɛ (Edo wɛɛ tɛmtʊ) nɛ Taishō wɛɛ hɛkʊ taa. Pɩkɛ alɩwaatʊ ndʊ tɩwɩlɩɣ tɩ-yeke caɣɛ ndʊ payaɣ se sakoku nɛ Japɔŋ tɛ politiki lɛzɩtʊ paɣzʊʊ.

Gekkin Yueqin Moon Guitar kimono girls 1889 Japan
Meiji period Japanese pack horse

Japɔŋ Mejii alɩwaatʊ taa kaawɛ kʊñɔŋ taa siŋ, nɛ kɩñɩnaɣ se kɩhiɣ kɩ-tɩ ɛlɛ, pɩɩwɛ-kʊ kaɖɛ ajɛyɛ lɛɛna pɩtɩŋga pɩwɛnaʊ ɛsɩnda nɛ pe-kpiɖi Japɔŋ kɩbɩnɩɣ yɔɔ. Ɛlɛ, kɩ-tɛ maɣzɩm ɛzɩma se kɩlɛzɩɣ kɩ-tɩ yeba nɛ kɩ-taa wɩɣna kɩ-canaʊ tɔm. Mbʊ tɩna kɩ-tɛ lʊbɩyɛ sɔsɔyɛ naɖɩyɛ pɩnzɩ nzɩ sɩ-taa kpɛlɩ kpɛlɩ tɔm kɔma pʊsʊʊ ɛyaa taa nɛ politiki nɛ ɛsakuliye tɔm taa yɔ. Pɩtɩŋga lʊbɩyɛ nɖɩ ɖɩyɔɔ nɛ palɩzɩ ŋgbɛɣɛ nɛ poɖozuu nɛ patʊlʊʊ tʊma sɔsɔna nɛ pala lɩmaɣza ndɩ ndɩ wena akaɣ awazɩ-wɛ tʊma sɔsɔna hɔɔlʊʊ taa nɛ tɔsʊʊ huu nɔmɔʊ taa nɛ tadɩyɛ ɖɔnɛ nɔmɔʊ taa.

Higasiaimon-cho Street in Toyama City in late Meiji era

Pɩnaɣ 1853, Etaazuunii komina tiyi commodore Perry nɛ aɖɔka takayaɣ nakayɛ ɛjaɖɛ ñʊʊ tʊ Millard Fillmore cɔlɔ kalɩna nɛ ka-taa tɔm kɛlɛ se patʊlɩ tadɩyɛ nɔmɔŋ yaa haba. Palaba mbʊ lɛ, ɛkɔna mɛlɛ naa kɩkpɛda Uraga yɔɔ kpɛɣɛ kɛ Tokyo tɛtʊ nzʊlɩmɩyɛ taa. Shogun kizaa se ɛɛtʊlʊʊ-wɛ ɛ-tɛtʊ nɔnɔsɩ lɛ, Commodore ñaŋgasʊʊ se ɛkpazɩɣ hɔzʊʊ sɔsɔʊ tɛtʊ ndʊ tɩ-taa pɩtɩŋna hɔzɩŋ weyi ɛ-tɛ mɛlɛna kɔna yɔ.

Horsecar between Nihonbashi and Kyobashi in Tokiyo

Pɩkɛda lɛ, pɩnɩ ɛjaɖɛ pɩtɩŋna ajɛyɛ ɖoŋ ñɩna ñaŋgasʊʊ yɔ nɛ pɛtɛzɩ tʊlʊʊ nɔnɔsɩ. Pɩtɩŋna Wɩsɩ Ɖɩɖʊyɛ taa ajɛyɛ tɛ sɔɔjɔɔna anasaayɩ ñɩɣtʊ ɖoŋ yɔ lɛ, bakufu cɛlɛ pɩtɩŋna Amerika cɛyɩtʊ yɔ nɛ ɛñɩɣ nesi Kanagawa nɩnaʊ takayasɩ ɛlɛ, nɩnaʊ mbʊ pɩtafɛyɩ kɩmaŋ nɛ pʊwayɩ lɛ ɛñɩɣ Japɔŋ nɛ Ɛnglɩsɩ ajɛyɛ tabalɩyɛ nɩnaʊ takayaɣ taa pɩnaɣ 1854 alɩwaatʊ taa.

Kamɩŋ fenaɣ taa kɛ pɩnaɣ 1867, Shogun Tokugawa 15 tʊ weyi ɛɛwɛ kewiyaɣ yɔɔ Yoshinobu Tokugawa taa yɔ kizi kewiyaɣ ɛ-maɣmaɣ ɛlɛ, ekizi ɖɔɖɔ se ɛɛkpaɣ nɔyʊ e-loniye taa nɛ ɛtɔŋ se ɛtʊmɩyɛ kaakɛ ɛkʊlɩ ɛjaɖɛ ɛsa nɛ pɩsa nɛ ɖɩɖɛna ɛsɩnda. Pʊwayɩ lɛ, wiyaʊ sɔsɔ Kōmei kɔlaɣ fenaɣ taa kɛ pɩnaɣ kʊyʊmaɣ ŋga kadaa ha ñʊʊ leleŋ wiyaʊ pɩɣa Mutsuhito se ɛlɛzɩ ɛ-caa lone taa, nɛ ɛɖɩzɩ shogunat wayi tɩŋyaa tɩŋga (Boshin you sɔsɔʊ) nɛ pɩsa nɛ ɛpɩsɩ lɛzɩtʊ ndʊ tʊ-ñʊʊ tʊ.