Kana
Kana kɛ Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩlyɛ taa ɛjaɖɛ nɛ ɖɩwɛ Kiinee kolɩfɩ cɔlɔ. Ajɛya wena acɔ Kana n,e ata ytɔ ana yɔ: wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa lɛ Togo, wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ taa lɛ, Kootidivʊwaarɩ, hayɩ kɩŋ lɛ, Purkina Fasoo.
Kana Ghana | |||
Kana tɛlɛŋa | |||
| |||
Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ: | Englɩsɩɩ kʊnʊŋ | ||
Tɛtʋ sɔsɔtʋ: | Akra | ||
Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ: | . | ||
Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ: | Ɖajaa John Dramani Mahama | ||
Ɛjaɖɛ walanzɩ: | 238,535 km² | ||
Samaɣ ñʋʋ: | 27,000,000 (2014) | ||
Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ: | 101.5 km² | ||
Internet nimaɣ: | . |
Kana tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Akra nɛ Kana wɛ ɖama nɩnaʊ nɛ tɔsʊʊ hʊʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se CEDEAO yɔ ɖɩ-taa. Englɩsɩɩ kʊnʊŋ pɔyɔɔdɩɣ nɛ kʊnʊŋ ŋgʊ peeɖe ɛyaa kɩlɩɣ yɔɔdɩɣ yɔ lɛ Twi, pɩkazɩ nɛ liidiya ŋɖɩ pɔtɔkɩ yɔ lɛ Seedi. Frankofonɩ tɔm taa lɛ, Kana eeleyuu mbʊ pɩ-yɔo yɔ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩkɛ ajɛya wena alʊkɩ kpem se Frankofoni ɛwogina nɛɛsɩnda yɔ a-taa.
Ɖooo lɛ, payawaɣ Kana se Côte d'Or (Gold Coast) nɛ kɩkɔma nɛ kɩhɩɣ kɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ lɛ, pɛlɛdɩ nɛ paya-kʊ se Kana se paɖʊna hɩɖɛ kɛ peeɖe sɔdʊ sɔsɔʊ ŋgʊ payaɣ se Ɖajaa Kwame Nkruma yɔ.
Kana taa lɛ, sɔdɩŋ sɔsɔŋ weyi ɛlʊba se laŋhɛzɩyɛ nɛ ɖiu ɖiu caaʊ ɛwɛɛ yɔ ɛ-taa kɛlɛ Kwame Nkruma ɛnʊ. Ɛbɛ kaalaba nɛ payaɣ se Côte d'or, mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɖooo lɛ pɩcɔ nɛ Caama mba, Angɩlɩsɩ mba, Peyibaa mba nɛ [[Fransɩɩ mba kpacayɩɣ Kana lɛ, Azantɩ kpakaɣ sɩkasɩ nɛ palakɩ lɩtʊ nɛ pɩɩkɛ-wɛ ɛzɩ sɔnzɩ kpataa yɔ. Pɩtasɩ ɖɔɖɔ lɛ, peeɖe sika ŋga payaɣ se oorɩ yɔ kɛwɛ kpem.
Pɩnaɣ 2004 taa ɖɔɖɔ lɛ, peeɖe ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ kɩpɩnʊ weyi payaɣ-se John Agyekum Kufuor yɔ patasa tɔʊ cacalɛ, ɛnʊ palɩza. Pɩkɔma saŋgayɩŋ fenaɣ pinaɣ 2008 lɛ, patasaɣ caca tɔʊ lɛ, nɛ pɩtaatasɩ John Agyekum Kufuor kɛ warɛ se ɛsɩɩ ɛ-takayɩsɩ ɛlɛ, ɛkʊyɩ kpelaɣ ɖɔɖɔ ɖaaa. Pɔtɔ caca lɛ, palɩzɩ John Atta-Mills se ɛkɛ peeɖe ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ kɩfalʊ.
Afrɩka |
Afrika Hadɛ kiŋ • Alizeerii • Aŋgoola • Caadɩ • Cibuuti • Egipiti • Eriitree • Etiyoopii • Kaabɔɔ • Kambii • Kameruni • Kana • Kapʊvɛɛrɩ • Keniya • Kinee-Ekwatoriyaaalɩ • Kinee-Konakrii • Kinee-Pɩsaʊ • Kootidiivʊwarɩ • Koŋo Kinsasa • Kɔngoo-Pirazaaviili • Lezoto • Liiberiya • Liibii • Maalii • Madakasɩkarɩ • Malawii • Marɔkɩ • Moozambiki • Moritaanii • Naajeeriya • Namibi • Nizɛɛrɩ • Peenɛɛ • Purkina Fasoo • Purundi • Pɔcɩwaanaa • Ruwandaa • Sahara Kañɩnbʊsaɣ • Santrafri • Senegaalɩ • Siyeera –Leyɔnɩ • Soomaali • Sudaanɩ • Suudanɩ Hadɛ • Suwaaziilandɩ • Sambii • Sɩmbaabuwe • Tanzanii • Togo • Tuniizii • Ugandaa |