Afrika Hadɛ Kiŋ ɛjaɖɛ kɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩwɛna Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ kpaagbaa yɔ. Ɖɩ-tɛ politika tɛtʊ sʊsɔtʊ kɛ payaɣ se Piretoriya. Afrika Hadɛ kiŋ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-hayʊ kɩŋ lɛ pɩsɩna Namibii, Pɔcɩwaanaa nɛ Simbaabuwee ajɛya; ɖɩ-tɛ hayʊ kɩŋ nɛ wɩsɩ ɖilɩyɛ taa lɛ, Moozambiki nɛ Suwaziilandɩ ñina. Lesoto kɛna ɛzɩ ɛjaɖɛ cikpeɖe nɛ ɖɩwɛɛ Afrika wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɖɔɖo yɔ.

Afrika wɩsɩ ɖɩlkɩyɛ taa ɛjaɖɩ ndɩ, ɖɩ-taa lɛ, pinde pɩnaɣ taa lɛ ɛyaa kpɛnda millionaa 54 nɛ pa-taa ɛyaa kɩkpɛɛdaa kpɛndɩ ɛzɩ 80,2 kɛ mɩnɩʊ yɔɔ yɔ, ɛyaa kɩsɩdaa ñɛwɛɛ ɛzɩ 8,8 kɛ mbʊ yɔ. Ɛyaa kʊʊlʊmaa wɛɛ ɛzɩ 8,4 yɔ nɛ piyele Aasɩɩ mba ñɛwɛɛ ɛzɩ 2,5. Afrika kpeekpe taa lɛ; Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa kɛ pakɩlɩɣ naʊ ɛyaa mba pɛwɛna tomnasɩ ndɩ ndɩ yɔ; ɛzɩ ɛyaa kɩkpɛɛda, kʊlʊmaa kɩsɩdaa nɛ Ɛɛndɩ mba kɛ mbʊ yɔ. Ɛsɔ sɛtʊ layʊ sɔsɔ weyi payaɣ-ɩ se Archevêque Desmond Tutu yɔ, ɛkʊma Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa ɛjaɖɛ nɖɩ se Ɛsɔtaa Tɩŋgaɣyʊʊ Ɛjaɖɛ, yaa kaaɣyʊʊ mbʊ pʊ yɔɔ yɔ, kedeŋa kpeekpe ɛyaa sidaa nɛ pɛwɛ peeɖe. Ɛsɔtaa Tɩŋgaɣyʊʊ Ɛjaɖɛ ŋgʊ kɩlɛɣzɩna mbʊ payawaɣ se pɩnzɩ 1948 nɛ nzɩɩna pɩnaɣ 1991 taa yɔ.

Paa nɛ Apartheid hɩɖɛ ɛɛtasɩɣ yaʊ kaʊ kɔyɔ, tɛyɩtʊ ndʊ tɩɩtɩɩwɛɛ ɛyaa kɩlʊmaa nɛ kɩkpɛɛdaa pɛhɛkʊ taa yɔ, tʊtʊ ñɛwɛ mbʊ tam. Paa nɛ mbʊ yɔ, Afrika ajɛya kpeekpe taa lɛ, Afrika wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa kɛ tɔsʊʊ huu kɩlɩna ɖɛwʊ nɛ ɛsɩndaa nɛ laatriki mɩŋ, habɛɛ yaa mbʊ mbʊ pɩwɛ tɛtʊ sʊsɔtʊ taa payɩ yɔ, pɩwɛ paa hɔɔlʊʊ ŋgʊ lɛ kɩ-taa kɛ peeɖe.

Afrika wɩsɩ ɖɩlɩyɛ ɛjaɖɛ nɖɩ, ɖɩkɛna naalɛ ñɩndɛ kɛ tɔsʊʊ hʊʊ taa Afrika kedeŋga kpeekpe taa. Nɖɩ tɩŋgʊna Naajeeriya ñɩnɖɛ wayɩ kɛ tɔsʊʊ hʊʊ taa kɛlɛ mbʊ yɔ. Peeɖe ɖɔɖɔ tɛtɛɛ ñɩm sɔsɔm wɛɛ sakɩyɛ; ɛzɩ: oorɩ, tiyaamaŋ nɛ saarbɔɔ kɛ mbʊ yɔ. Mbʊ yebina nɛ tuuɖe taa ajɛya ñɔɔna-ɖɩ kpam pɩkɩlɩna alɩwaatʊ ndʊ tɛŋtɛŋga tɛɛ you kalakaɣ kpem lɛ yɔ. Afrika wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa ɛjaɖɛ nɖɩ, nɖɩ kɩlɩlna wɛʊ ɖoŋ kɛ paa politika yaa sɔɔjɛɛtʊ hɔɔlʊʊ taa kɔ yɔ.

Kɩ-ɖɩwɛyɛ

	Afrika Hadɛ kiŋ; Republiek van Suid-Afrika; Republic of South Africa; iRiphabliki yeSewula Afrika
	; Afrika Hadɛ kiŋ tɛlɛŋa;
; Afrika Hadɛ kiŋ Kɩɖaʋ kɩdɛɛka	; Afrika Hadɛ kiŋ Ɛjaɖɛ tɛ tampaɣ
Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ:	Afrikaans, Iŋglɩɩsɩ, Ndebele, Sotho Hayi kiŋ, Sotho, Swazi, Tsonga, Tswana, Venda, Xhosa nɛ Zulu
Tɛtʋ sɔsɔtʋ:	Pretoria
Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ:	Ɖajaa Jacob Zuma
Ɛjaɖɛ walanzɩ:	1,221,037 km²
Samaɣ ñʋʋ:	54,956,900 (2016)
Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ:	42.4 km²
Internet nimaɣ:	.za

Fefeku

Pʊŋ hɔɔlʊʊ

Kadasɩ

Tɛtʊ

Tʊma sɔsɔna hɔɔlɩŋ

Caanaʊ tɔm

Politiki nɛ tʊma ndɩ ndɩ

Kewiyaɣ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ

Politiki aŋgba

Laŋ nɛ lɩm yɔɔ kandayʊʊ

Kɩɖaʊ kɛdɛɛka

Samaɣ ̃nʊʊ

Tɔnʊʊ taa alaafɩya

Kʊnʊmɩŋ ndɩ ndɩ

Ɛsɔ nʊmɔʊ

Sɔnzɩ

Sɩpɔɔrɩ

Samaɣ tɩlasɩ

Kʊ̃nɔndʊtʊ nɛ ajɛya lɛɛna taa kʊyʊʊ ɖʊʊ

Ɛyaa kʊʊ

Tɔsʊʊ

Tɔsɩŋ weyi ɛkɩlɩ ɖoŋ yɔ

Anasaayɩ nɛ ɛyʊ kɩkpɛdʊ pɛ-hɛkʊ taa tɛyɩtʊ

Tɔsʊʊ lɛɣzʊʊ

Tʊma wɛʊ kewiyaɣ nesi tɛɛ yɔ

Tɔsʊʊ ̃nɔɔzʊʊ tɩlasɩ

Ɛzɩyɛ egbena

Laŋ taa wondu

Ɛjaɖɛ wɛtʊ

Ɩcɔna ɖɔɖɔ

Takayɩsɩ

Takayɩsɩ nzɩ pama kɩ-yɔɔ

Filimwaa mba pawɩlɩɣ-kʊ yɔ

Takayɩhayʊʊ tɛɛ tɔm nɛ tɩ-ɖɩnayɛ

Tɔm lɛɛtʊ

Awayɩ kpasɩ

Afrɩka

Afrika Hadɛ kiŋ • Alizeerii • Aŋgoola • Caadɩ • Cibuuti • Egipiti • Eriitree • Etiyoopii • Kaabɔɔ • Kambii • Kameruni • Kana • Kapʊvɛɛrɩ • Keniya • Kinee-Ekwatoriyaaalɩ • Kinee-Konakrii • Kinee-Pɩsaʊ • Kootidiivʊwarɩ • Koŋo Kinsasa • Kɔngoo-Pirazaaviili • Lezoto • Liiberiya • Liibii • Maalii • Madakasɩkarɩ • Malawii • Marɔkɩ • Moozambiki • Moritaanii • Naajeeriya • Namibi • Nizɛɛrɩ • Peenɛɛ • Purkina Fasoo • Purundi • Pɔcɩwaanaa • Ruwandaa • Sahara Kañɩnbʊsaɣ • Santrafri • Senegaalɩ • Siyeera –Leyɔnɩ • Soomaali • Sudaanɩ • Suudanɩ Hadɛ • Suwaaziilandɩ • Sambii • Sɩmbaabuwe • Tanzanii • Togo • Tuniizii • Ugandaa